برآورد و پیش‌بینی نرخ مرگ‌ومیر در ایران با استفاده از مدل لی-کارتر

Abstract

پیش‌بینی‌های مرگ‌ومیر از دو طریق انجام می‌شود: یکی پیش‌بینی غیرمستقیم و از طریق پیش‌بینی امید به زندگی و سپس تبدیل آن به نرخ مرگ ویژه سنی و دوم پیش‌بینی مستقیم نرخ‌های مرگ‌ومیر. در رویکرد اول معمولاً چنین تصور می‌شود که در دوره پس از گذار (که معمولاً سطحی بالاتر از 70 سال برای امید به زندگی در بدو تولد است)، افزایش امید به زندگی کُند می‌شود و هرچه به مجانب نزدیک شود افزایش آن ناچیز خواهد بود. در رویکرد دوم نرخ مرگ ویژه سنی پیش‌بینی و با استفاده از روش مستقیم ساختن جدول عمر، امید به زندگی به‌دست‌می‌آید. قاعدتاً روش منطقی و درست برآورد یا پیش‌بینی امید به زندگی رویکرد دوم است. افزون بر این، روش غیرمستقیم دشواری‌ها و عموماً خطاهای بزرگ‌تری دارد. هدف این مقاله استفاده از رویکرد دوم است و در این جهت با استفاده از داده‌های مرگ‌ومیر ایران از مدل لی- کارتر برای پیش‌بینی نرخ مرگ‌و‌میر استفاده می‌شود. این مدل بر دو عنصر اصلی مبتنی است: یکی عنصر زمان و دیگری عنصر سنی. مفروض سخت و مهم مدل، ثبات نسبی الگوی سنی مرگ است و ارزیابی‌های مختلف نشان داده است که در این شرایط خطای مدل لی- کارتر نسبت به هر روش دیگری برای پیش‌بینی مستقیم نرخ مرگ‌ومیر کمتر است. در مورد ایران نیز برآوردها نشان می‌دهد که خطای برآورد، مقدار ناچیزی است، هرچند این عنصر در برخی سنین بیشتر است. آزمون فرضیه ثبات الگوی سنی مرگ‌و‌میر ایران، مفروضی است که می‌تواند موضوع تحقیقات بعدی باشد.