تحلیل توزیع فضایی و سازوکار تشکیل شکاف‌های ناشی از فرونشست زمین در دشت نیشابور

Abstract

در بسیاری از دشت‌های ایران پدیده خطرناک فرونشست رخ داده است که از جمله این مناطق دشت نیشابور در شمال شرق ایران میباشد. این دشت بعد از دشت مشهد، از لحاظ برداشت آب زیرزمینی و نیز به لحاظ حاصلخیزی، مهم‌ترین دشت استان خراسان رضوی است. منبع عمده تأمین آب این دشت منابع آب زیرزمینی است. بر اثر برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، نشست زمین رخ داده و ترک‌ها و شکاف‌های کششی در سطح زمین در نقاط مختلف این دشت ایجاد گردیده است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل توزیع و سازوکار تشکیل شکاف‌های ناشی از فرونشست زمین می‌باشد. با استفاده از داده‌های راداری سنجنده سنتینل1 محدوده فرونشستی دشت بررسی و با استفاده از داده‌های سنجنده کوئیک ‌برد و سنجنده سنتینل 2 که قدرت تفکیک مکانی بالایی دارد شکاف‌ها در زون فرونشستی مشخص گردید. سپس در بازدیدهای میدانی وجود و موقعیت این شکاف‌ها راستی آزمایی و به‌وسیله جی پی اس مختصات کامل شکاف‌ها شامل 5/25 کیلومتر شکاف ممتد و غیرممتد و به تعداد 181 شکاف برداشت و نقشه‌های شکاف دشت تهیه شده است علاوه بر این‌ها شکاف‌های احتمالی و پوشیده نیز در مناطق مختلف دشت بررسی و در نقشه‌ها مشخص گردید. بررسی داده‌های ژئوالکتریک و وضعیت سنگ‌بستر بر اساس مدل‌های مفهومی ایجاد شکاف‌ها تحلیل شده است . با توجه به بررسی‌ها و با در نظر گرفتن وضعیت و شکل هندسی دشت و پهنه فرونشستی این دشت می‌توان گفت: سازوکار مدل مبتنی بر مکانیک سازوکار مدل ناهمگنی مصالح آبخوان و هم‌چنین سازوکارکشیدگی‌های کششی از مهمترین سازوکارها درتشکیل شکاف‌ها ی دشت نیشابور می‌باشند.