تعیین آستانه شدت-مدت بارندگی به‌منظور پیش‌بینی زمین‌لغزش‌های کم‌عمق در حوضه آبریز رودخانه‌های تجن و نکارود (شرق مازندران)

Abstract

زمین‌لغزش‌های تحریک‌شده توسط بارندگی همه‌ساله موجب تحمیل خسارات جانی و مالی فراوان در سراسر دنیا می‌گردد. عامل اصلی تحریک زمین‌لغزش‌های کم‌عمق و جریان‌های واریزه‌ای در شرق مازندران نیز رخداد‌های بارندگی است. این پژوهش به بررسی زمین‌لغزش‌های تحریک‌شده توسط رخداد‌های بارندگی که در حوزه آبریز رودخانه‌های تجن و نکارود روی ‌داده‌اند می‌پردازد. 23 رخداد ثبت‌شده بارندگی در دوره 6 ماهه دوم سال 1391 در شرق مازندران رخ داده‌اند. 15 رخداد از 23 رخداد بارندگی مورد پژوهش که از نوع کوتاه یا میان‌‌مدت است، موجب بروز ده‌ها زمین‌لغزش شده‌اند. شدت و مدت رخدادهای بارندگی محرک زمین‌لغزش‌های کم‌عمق و جریان‌های واریزه‌ای در نموداری تمام‌لگاریتمی رسم گردیدند. سپس آستانه شدت-مدت بارندگی برای لغزش‌هایی که در اثر بارندگی تحریک شده‌اند به دست آمد. این آستانه با استفاده از روش آماری رگرسیون چندک، به‌وسیله خط رگرسیون صدک پنجم به مرز پایینی داده بارندگی‌های محرک لغزش برازش شده و به‌صورت <em>I=0.51×D^-0.60</em>بیان می‌شود که <em>I</em> شدت بارندگی برحسب میلی‌متر بر ساعت و <em>D</em> مدت بارندگی برحسب ساعت است. همچنین آستانه به‌دست‌آمده با آستانه‌های جهانی موجود مقایسه گردید و مشاهده شد که این آستانه، رویداد لغزش‌های با شدت میانگین بارندگی کمتری را پیش‌بینی می‌کند. از بین رخدادهای بارندگی مورد پژوهش، رخدادهای بارندگی کوتاه‌مدت با شدت بیشتر نسبت به رخداد‌های بارندگی طولانی‌تر که شدت کمی دارند سبب تحریک زمین‌لغزش‌های بیشتری شده‌اند. این پدیده احتمالاً به دلیل زهکشی بالا در توده خاک کم‌عمق و نیز خردشدگی سنگ‌بستر مارنی و مارن آهکی است.