ارزیابی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک و تأثیر آن بر کیفیت آب (مطالعه موردی: رودخانه گدارخوش)

Abstract

<strong>خشکسالی یک پدیده طبیعی است که باعث کمبود منابع آب در بخش­های مختلف شرب، صنعت و کشاورزی می­شود. این پدیده در مقایسه با سایر بلایای طبیعی از نظر شدت وقوع و هم از نظر میزان خساراتی که به بار می­آورد، از اهمیت بیشتری برخوردار است. تحقیق حاضر به‌منظور بررسی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی و تأثیر آن بر کیفیت آب رودخانه گدارخوش واقع در استان ایلام در طول بازه</strong><strong>­</strong><strong>ی زمانی 1365 تا1391، صورت پذیرفته است. بدین منظور از آمار 26 ساله دما و بارش دو ایستگاه هواشناسی، داده دبی و کیفیت آب یک ایستگاه آب­سنجی در خروجی حوضه گدارخوش استفاده شد. هم­چنین شاخص جریان کم</strong><strong>Q₉₀ </strong><strong> و شاخص هواشناسی </strong><strong>SPI</strong><strong>، شاخص خشکسالی هیدرولوژیک </strong><strong>SDI</strong><strong> در 5 بازه زمانی (3، 6، 12، 24، 48 ماهه) محاسبه گردید. نتایج بررسی خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک حاکی از افزایش شدت و تداوم خشکسالی‌ها به ویژه خشکسالی هیدرولوژیک در سال­های اخیر و وجود تأخیر زمانی 12 ماهه بین وقوع خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک بوده است. مقایسه دوره</strong><strong>­</strong><strong>های خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک بر اساس شاخص</strong><strong>­</strong><strong>های </strong><strong>SPI</strong><strong> و </strong><strong>SDI</strong><strong> نشان می</strong><strong>­</strong><strong>دهد که حدود 55 درصد خشکسالی</strong><strong>­</strong><strong>های هیدرولوژیک در زمان خشکسالی</strong><strong>­</strong><strong>های هواشناسی که بارندگی</strong><strong>­</strong><strong>ها شرایط نرمالی را نداشته­اند، اتفاق افتاده است. هم­چنین بر اساس شاخص</strong><strong>­</strong><strong>های </strong><strong>SPI</strong><strong> و </strong><strong>Q₉₀</strong><strong> دوره</strong><strong>­</strong><strong>های مشترک خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک 11 ماه می</strong><strong>­</strong><strong>باشد. در بررسی تغییرات فوق بر کیفیت آب رودخانه نتایج نشان داد که کاهش دبی رودخانه در اثر خشکسالی و افزایش دما باعث افزایش مقدار آنیون‌ها شامل سولفات، کلر و بیکربنات در سال­های خشک نسبت به میانگین دوره آماری، به میزان 09/4 درصد و میزان کاتیون‌ها شامل سدیم، کلسیم و منیزیم به میزان 04/8 درصد شده است. در سایر پارامترهای کیفی ازجمله هدایت الکتریکی، املاح محلول و نسبت جذب سدیم به ترتیب 24/0، 17/0 و 88/5 درصد افزایش مشاهده گردید ولی براساس نمودار شولر کیفیت آب تقریباً در محدوده قابل قبول می­باشد. </strong>