تحلیل ترمودینامیک و سینوپتیکی سیلاب‌های لحظه‌ای مناطق خشک (حوضه زاینده رود)

Abstract

بارش­های سنگین به دلیل نقشی که در رخداد سیلاب های بزرگ دارند از جمله عوامل موجد بحران محسوب می­شوند. بخش آبخیز حوضه سد زاینده رود (بالا دست سد)­ به عنوان مهم­ترین رودخانه مرکزی ایران با فراوانی بیشتر سیلاب­های بزرگ روبه­رو بوده است. سیلاب سال آبی 84-1383 با دبی 646 مترمکعب در ثانیه در 22/12/1383 با شاخص‌های استاندارد 47/10=SFI در حوضه مورد مطالعه رخ داده است. این سیلاب به عنوان بزرگ­ترین سیلاب ثبت شده طی دوره آماری سال­های 88-1351 در حوضه سد زاینده رود برای بررسی انتخاب و جهت بررسی شرایط ترمودینامیکی و سینوپتیکی انتخاب گردید. بررسی متغیرهای هواشناختی و نمودارهای ترمودینامیکی نشان داد تغییرات دمای بالقوه­تر معیار مناسبی جهت شناخت شرایط توفان است. محاسبات ترمودینامیکی شاخص راکلیف با 6/33 درجه سلسیوس و شاخص برادباری با 58/1- نشان دهنده شدت بارش های بالا درحوضه است. علاوه بر آن تحلیل همدید تراز 500 هکتوپاسکال نشان داد که شرایط مساعد ترمودینامیکی رخداد سیلاب با گسترش پر ارتفاع اقیانوس اطلس- اروپا به سمت قطب، حرکت تاوه قطبی به سمت عرض­های پایین، غالب شدن الگوی نصف النهاری بر روی منطقه مدیترانه و خاورمیانه و تشکیل فرازی در غرب مدیترانه، فرود عمیقی در شرق مدیترانه ، قرارگیری ایران در معرض وزش تاوایی مثبت و ورود سامانه های بارش زا به حوضه منطبق است.