تصور ذهنی و تجربۀ عینی زنان از امنیت (مورد مطالعه: زنان شاغل در بخش غیررسمی در شهر همدان)

Abstract

مقولۀ زن و شهر، از حوزه‌های جدید مطالعات شهری است. سرزندگی فضای عمومی و ارتقای کیفیت محیط، در گرو حضور افراد و تعامل­های اجتماعی فارغ از سن، جنسیت، نژاد، قومیت، گروه‌بندی اجتماعی و توانایی‌های فردی است. در شهرسازی انسان‌گرا، بر نیازهای گروه‌های خاص مانند زنان، کودکان، سالمندان، جانبازان و معلولان، و دسترسی آسان و استفادۀ آنان از فضاها تأکید می‌شود. یکی از پیش‌شرط‌های مناسب‌سازی فضای شهری، فراهم­کردن امن­ترین فضا برای حضور و فعالیت زنان، بدون تفاوت‌های جنسیتی غیرضروری است. تصویر ذهنی زنان از فضاهای شهری، حول دو مفهوم کلیدی احساس امنیت و ترس از فضا شکل می‌گیرد و این امر بر گرایش زنان به فعالیت تأثیرگذار است. تجربۀ ترس بر حضور زنان در حوزۀ عمومی اثر می‌گذارد. درواقع، در یک فضای جنسیتی­شده، احساس امنیت و امنیت زنان کاهش می‌یابد و رابطه‌ای معکوس میان فضا و امنیت به­وجود می‌آید. در این پژوهش، با استفاده از چارچوب نظری منتخب با تأکید بر مکتب کپنهاک، به­ویژه دیدگاه بوزان و به روش پیمایشی، حجم نمونه­ای شامل 205 زن شاغل مطالعه شدند. مطابق نتایج، بعد ذهنی بالاتر از بعد عینی است، اما بیش از 50 درصد از جامعۀ مورد مطالعه، تجاربی از ناامنی عینی را اعلام داشته‌اند. با توجه به یافته‌های تحقیق، مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر احساس امنیت را جنسیت تشکیل می‌دهد. به­عبارت دیگر، صرف زن­بودن، بیش از سن، تحصیلات و نوع فعالیت و پایگاه برای زنان ناامنی ایجاد می‌کند. شاید به همین دلیل است که براساس یافته‌های این مطالعه، نگرش زنان به فعالیت در پاساژ، پس از ورود منفی‌تر شده است. مهم‌ترین مشوقان زنان برای ورود به پاساژ، نه خانواده‌ها بلکه خود آنان و دوستانشان بوده­اند. با توجه به این تغییرات و روند افزایش حضور و کار زنان در فضاهای شهری مانند فروشگاه‌ها، مراکز تجاری... لازم است نظام بیمه و حقوق صنفی این دسته از زنان که میانگین حقوق دریافتی آنان (در مطالعۀ حاضر) حدود 300 هزار تومان در ماه برای حدود ده ساعت کار در روز است، بررسی شود. الزام سازندگان ساختمان به درنظرگرفتن اتاق کودک و شیردهی و استراحت در همۀ پاساژها، تعبیۀ سرویس‌های بهداشتی مخصوص بانوان، صدور کارت مباشرت، پوشش حداقل دستمزد و... برخی از مواردی است که باید به آن توجه کافی صورت گیرد.