طرد اجتماعی مورد مطالعه: طرد عینی و ذهنی سالمندان شهر تهران

Abstract

تغییرات اساسی در ساختار زندگی فردی و اجتماعی در دوران سالمندی و فقدان برنامه‌ریزی برای این مرحله از عمر، سالمندان و جامعه را با وضعیت کمابیش مسئله‌سازی مواجه کرده که نیازمند بررسی و ارزیابی همه‌جانبه است. طرد اجتماعی که در ادبیات نظری و نیز سیاست‌گذاری‌ها، تبدیل به مبحثی به‌روز برای تحلیل مسائل و مشکلات همۀ اقشار اجتماع، در سطوح و ابعاد مختلف شده است، چندیست در زمینۀ پژوهش‌های سالمندی نیز جای خود را به‌خوبی باز نموده است. این پژوهش به بررسی وضعیت شمول حاشیه‌ای شدن سالمندان شهر تهران با عینک طرد اجتماعی پرداخته، و این مفهوم را از پنج وجه بررسی کرده است: طرد از منابع مادی، طرد از خدمات اجتماعی، طرد از روابط اجتماعی، طرد از محله و نیز طرد از انواع فعالیت‌های اجتماعی و در دو سطح عینی و ذهنی تقسیم شده‌است. <br />براساس بررسی نتایج پیمایش که بر روی 123 سالمند شصت سال و بزرگ‌تر، در مناطق 1، 3، 8، 12، 17 و 18، از میان پنج وجه متفاوت طرد اجتماعی، تجربۀ طرد از انواع فعالیت‌های فرهنگی و احساس طرد از خدمات گوناگون، بیشترین فراگیری را بین سالمندان ساکن تهران داشته است. براساس یافته‌های پژوهش بین وجوه مختلف طرد اجتماعی ارتباط درونی وجود دارد، و طرد از یکی سبب تجربۀ طرد در بقیۀ وجوه می‌شود. درضمن طردی که سالمند به‌طور عینی در زندگی تجربه می‌کند، سبب طرد ذهنی و درنهایت احساس در حاشیه قرارگرفتن سالمند می‌شود.