مطالعۀ موانع شناساندن مسائل اجتماعی به جامعه توسط سازمان‌های مردم‌نهاد با روش نظریۀ مبنایی

Abstract

تحقیق حاضر با هدف شناخت موانع پیش‌روی سازمان‌های مردم‌نهاد حمایتی برای شناساندن مسائل اجتماعی به جامعه و به‌اصطلاح آشناسازی انجام شده است. این مطالعه با کمک رویکرد برساخت‌گرایی اجتماعی انجام گرفته که طبق آن، مسئلۀ اجتماعی مشکلی نامطلوب و شایع است که در اعتقاد عمومی قابل‌حل است. روش مورد استفاده در این پژوهش نظریۀ مبنایی و تکنیک جمع‌آوری داده‌ها، مصاحبۀ عمیق نیمه‌ساخت‌یافته و مشاهده است. جامعۀ مورد مطالعه سمن‌های حمایتی استان تهران است و داده‌ها از طریق مصاحبه با 23 نفر از مؤسسان و همکاران اصلی سمن‌ها و مشاهدۀ 34 سمن حمایتی به­دست آمده است. مطابق یافته‌ها، محوری‌ترین چالش پیش­روی سمن‌های حمایتی برای آشناسازی مسائل اجتماعی «اثرگذاری محدود» است. نداشتن پشتوانۀ حقوقی و قانونی و نبود شیوه‌های اقناع‌کننده برای ادعاسازی، از جمله دلایل شکل‌گیری این مانع است. اعتبار اجتماعی سمن‌ها نزد اذهان عمومی و نوع ارتباط و نسبت آن‌ها با نهادهای رسمی نیز در آشناسازی مسائل اجتماعی نقش دوگانه‌ای دارد؛ درواقع از جهاتی محدودکننده و از جهاتی تسهیل‌کننده است. در این فضا سمن‌ها عمدتاً مسائل را به‌صورت فردی تحلیل و به مخاطب ارائه می‌کنند. همچنین این مسائل را به‌خوبی ملموس و قابل‌لمس نمی‌سازند. از سوی دیگر سمن‌ها با برجسته­ساختن ابعاد وخیم و زنندۀ آسیب‌های اجتماعی، متهم به تحریف واقعیت‌ها و نوعی سیاه‌نمایی هستند. این چالش‌ها مانع عمومی­شدن مسائل اجتماعی مورد توجه سمن‌ها و متقاعدشدن بخش محدودی از جامعه می‌شود. درنتیجه مشکلات اقشار آسیب‌پذیر از زندگی روزمرۀ مردم جدا می‌ماند و موج اجتماعی برای مقابله با معضلات اجتماعی در سطح جامعه شکل نمی‌گیرد.