مکان یابی سد زیرزمینی با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: حوزه های آبخیز شهرکرد و مرغملک)

Abstract

سدهای زیرزمینی سازه­هایی هستند که جریان طبیعی آب­های زیرزمینی را مسدود نموده و سبب ایجاد ذخایر آبی در زیرزمین می­شوند. در مناطق خشک که محدودیت منابع آب وجود دارد، می­توان با احداث این سازه­ها منابع آب را مدیریت نمود. هدف از این پژوهش، گزینش مکان مناسب جهت احداث سد زیرزمینی در حوزه­های آبخیز شهرکرد و مرغملک، بر پایه­ی معیارها و ضوابط مکان­یابی می­باشد. در فرآیند مکان­یابی می­بایست معیارهای مختلفی مورد ملاحظه قرار گیرد، بنابراین کاربرد روش­هایی که قادر به تأمین معیارهای مورد نظر باشند، ضروری است. بدین منظور در این پژوهش از قابلیت­های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. برای اولویت­بندی مناطق، معیارها و زیرمعیارهایی چون آب (کمیت، کیفیت)، مخزن (عمق مخزن، شیب مخزن، نفوذپذیری و سطح مخزن)، محور (طول محور، عمق محور و لیتولوژی تکیه­گاه­ها) و عوامل اقتصادی- اجتماعی (فاصله از روستا، فاصله از جاده، تأمین نیاز آبی شرب-کشاورزی-صنعتی، تأثیر بر منابع آبی) استفاده شد. کمیت آب با وزن 83/0، بیشترین وزن را به خود اختصاص داد. در نهایت از 60 مکان مناسب در منطقه­ی مورد مطالعه در مرحله­ی حذفی (منطق بولین)، تنها 15منطقه برای اولویت­بندی معرفی شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که بهترین محورها برای احداث سد زیرزمینی، در بستر آبرفتی رودخانه­هایی با جریان زیرسطحی بالا، حجم مخزن زیاد، همچنین حجم رواناب بالا و شیب پایین و نفوذپذیری بالا بوده است.