بازاندیشی در مفهوم‏شناسی «میان‏رشتگی» و تاریخچه ادبیات نظری آن در ایران

Abstract

<br /> چکیده<br /> میان‏رشتگی، رویکردی جدید در عرصه پژوهش، آموزش و طبقه‏بندی علم است که از منظرهای کاربردی مختلف، ضرورت فراوان دارد، بااین‏حال، فقر ادبیات نظری آن، از موانع رواج و توسعه آن محسوب می‏شود تا آنجا که حتی میان‏رشته‏ای پژوهان، به ابهام مفهومی خود این اصطلاح، تصریح دارند. این مقاله با روش تحلیل محتوای کیفی با بهره‏گیری از نظریه معاصر استعاره و با استفاده از منابع کتاب‏خانه‏ای می‏کوشد با استخراج مؤلفه‌های اصلی «میان‏رشتگی»، انگاره‏ای روشن از مفهوم آن ارائه داده و تاریخچه ادبیات نظری این حوزه نوپدید در ایران را شناسایی و معرفی کرده است. مطابق بررسی این پژوهش، عمر ادبیات رویکرد میان‏رشته‏ای و تلفیقی در ایران، همگام با خط‏مشی‏گذاری علم در این زمینه، کمی بیش از دو دهه است. موضوع مطالعات میان‏رشته‏ای، مسئله‏ای «پیچیده» بوده و پیچیدگی را می‏توان به «مطالعه رفتار سیستم‏ها» تعریف کرد و راه میان‏رشتگی از رشته‏های تخصصی می‏گذرد. شبکه معنایی «میان‏رشتگی» متشکل از شش مفهوم «تلفیق و ترکیب»، «استفاده از چند دانش تخصصی»، «دیالکتیک و جمع‏گرایی پویا»، «موضوع پیچیده»، «فرآیند بودن» و «ارزش‌افزوده معرفتی داشتن» است. از میان این مؤلفه‌ها، «تلفیق و ترکیب» نقشی محوری و اساسی دارد. بر اساس همین مؤلفه است که طیف میان‏رشتگی ترسیم می‏گردد و میان‏رشته‏ای ‏نماها از میان‏رشته‏ای واقعی تمایز پیدا می‏کند.<br />