تحلیل نشانه – معناشناسیِ «زاویۀ دید» در منظومۀ عاشقانه ورقه و گلشاه عیّوقی براساس الگوی ژاک فونتنی

Abstract

ژاک فونتنی، نشانه – معناشناس مشهور فرانسوی در کتاب نشانه- معناشناسی و ادبیّات ،تعریف جدیدی از مفهوم زاویۀ دید ارائه می دهد. وی مدل خود را که بر مبنای انتخاب دو کنش‌گر اساسی در زاویة دید، یعنی کنش‌گرهای موقعیّت گرا که تعیین کنندة منبع و مقصد زاویۀ دید هستند، طراحی کرده است. دراین پژوهش با بهره گیری از ابزار کتابخانه ای و براساس تحلیل داده ها به روش کیفی وروش استدلالی استقرایی، مدل فونتتی باهدف مشخص شدن نقش و اهمیّت زاویۀ دید وکارکردهای آن و پاسخ به این سوال که آیا گزینش زاویه دیدهای متفاوت در منظومۀ ورقه و گلشاه از سوی گوینده، بر القای معانی متفاوت به مخاطب و نیز برجسته کردن ابعاد مختلف روایت، کارآمد است؟ بررسی می شود. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد دراین منظومه، شاعر، به منظور القای معانی مختلف به مخاطب، به صورت ترکیبی در بخش‌های مختلف گفتمان اززاویۀ دیدهای جهان شمول 8 بار، تسلسلی36 بار، گزینشی۴ بار ، جزءنگر 13 بار، موازی ۴۰ بار و رقابتی ۳ بار با جنبه های زیبایی شناختی متفاوتی از نشانه‌ها بهره گرفته است. از آن روی که ورقه و گلشاه منظومه‌ای حماسی است کاربرد زاویۀ دید موازی در آن بیشتر است، زیرا در این منظومه‌ها، مهم‌ترین عامل حرکت ساز داستان گفت و گوی شخصیّت‌هاست.