«معشوقِ پهلوان» بازشناخت صورت دوگانۀ کهن‌الگوی پری در تقابل با شش شخصیت حماسی

Abstract

ز دیدگاه روان‌شناسی تحلیلی، بر‌اساس نظریات کارل گوستاو یونگ، کهن‌الگوها عناصر مشترک در ضمیر ناخودآگاه انسان‌‌ها هستند و اسطوره‌‌ها از تجلّی‌‌گاه‌‌های کهن‌الگوها به‌شمار می‌‌روند. پری، از جمله کهن‌الگوها یا میراث روانی مشترک بشر است که در بخش غنایی داستان‌‌های حماسی وجود دارد. هدف این جستار، شناسایی و بازشناخت پری و ویژگی‌‌های آن در روایات رستم و سهراب، برزونامه، بانوگشسپ‌نامه، فرامرزنامه، شهریارنامه و جهانگیرنامه است. قهرمانان اصلی این روایات، شامل رستم و دیگر پهلوانان که همگی از نسل اویند، در بخش غنایی داستان‌‌ها، درتقابل با پری قرار می‌‌گیرند. این پژوهش، به روش تحلیلی-توصیفی گرد آمده‌است. با واکاوی کهن‌الگوی پری در این داستان‌‌ها، آنچه دریافت شده آن است که پری، صورتی دوگانه دارد؛ گاهی نقش آنیمای پهلوان را به‌صورت مثبت و سازنده برعهده دارد و موجب تثبیت شخصیت و کمک به او در رسیدن به کمال‌‌یابی می‌‌شود و گاهی به‌صورت زن جادو، بازتابی از آنیمای منفی پهلوان و سایه است که مانع از رسیدن به فردیت‌یابی می‌‌شود و باید کنترل شود. همچنین به این نکته پرداخته شده‌است که چگونه کهن‌الگوی پری که دارای نقش مثبت در ایران باستان است، به زن جادو در ادبیات مزدیسنایی تبدیل شده‌است.