نگاهی به مهم‏ترین گونه‌های هنجار‏گریزی زبانی در شعر نیما/امیر‏عباس عزیزی‏فر، مهدی نیک‏ منش

Abstract

<em>زبان، مهم‏ترین عامل انتقال فرهنگ است و شاعران در میرایی یا حیات زبان به‏عنوان بستر فرهنگ، نقشی تعیین‏کننده دارند؛ بنابر‏این، نوع به‏کار‏گیری زبان و آگاهی از توانمندی­های آن، از مهم‏ترین ویژگی‏های شاعر است. یکی از شاعرانی که شاید از‏حیث زبان، به‏نوعی «طرحی نو در‏انداخته»، پدر شعر نو، یعنی نیماست. بی­تردید، شعر نیما که به‏سبب پیش‏گامی در جریان نوین شعر معاصر، هدف پایه در این پژوهش به‏شمار می‏رود، با ویژگی‏های زبانی و ساختاری شعر شاعران کلاسیک، بسیار متفاوت است و این تفاوت در نوآوری‏ها، باعث تشخص سبکی خاص این شاعر معاصر، بیشتر در‏حوزۀ هنجار‏گریزی­ها شده است. هدف از این پژوهش، تبیین مهم‏ترین ظرفیت‏های متنوع زبانی شعر نیمایی در مقوله‏ای به‏نام هنجار‏گریزی زبانی است. مسئلۀ محوری این پژوهش، آن است که آیا نیما در این مقولۀ زبانی، به‏شیوه‏ای قاعده­مند و در‏چهار‏چوبی مشخص و منظم پیش رفته است و آیا می­توان به دسته‏بندی‏ای منطقی و پذیرفتنی از هنجار‏گریزی­های زبانی در شعر این شاعر رسید یا خیر. در این پژوهش، به‏شیوه‏ای تحلیلی و با ژرف‏نگری در مبانی نظری پژوهش‏های زبانی، ویژگی‏های زبانی شعر نیما را بررسی کرده و پس‏از مطالعۀ مبانی نظری و منطبق‏کردن آن‏ها با شعر‏های نیما، به این نتیجه رسیده‏ایم که شعر نیما در شعرکهن فارسی ریشه دارد و شعر‏های نوی این شاعر، بیانگر تلاش او برای گشودن روزنه­ای جدید به‏روی زبان فارسی است. در شعر‏های نیما، انواع هنجار‏گریزی­های زبانی، در‏قالب دسته‏بندی‏ای خاص نشان داده شده و طبیعت اطراف شاعر، در ایجاد نوعی خاص از هنجار‏گریزی، بسیار مؤثر بوده است. در‏پی بررسی شعر‏های نیما در‏می‏یابیم که درک برخی شعر‏های او در‏گرو شناخت هنجار‏گریزی­های زبانی است و اگر ابهامی در شعر این شاعر دیده می­شود، ناشی از همین‏نوع هنجار‏گریزی­هاست. نتیجۀ ملموس این مطالعه، دسته‏بندی کلی مهم‏ترین هنجار‏گریزی­های زبانی شعر نیما در‏قالب چهار دستۀ کلی است.</em><br /> <strong><em> </em></strong>