ارزیابی مجموعۀ آموزشی فارسی شیرین است بر مبنای مجموعه شاخص‌های کانینگزورث

Abstract

امروزه، با وجود منابع بسیاری که برای یادگیری زبان فارسی ارائه شده، شایسته است کتابی انتخاب شود که نیاز زبان‌آموز، مدرس و برنامۀ درسی را برآورده سازد. بر این مبنا، ارزیابی منابع آموزشی برای آشنایی با شیوه‌های تدوینِ مجموعه­ های آموزشی، ضرورت می‌یابد. گزینشِ یک منبعِ مناسب، نیازمند ارزیابی دقیق منابع موجود است که باید بر مبنای شاخص ­هایی انجام شود. هدف مقالۀ حاضر، ارزیابی کتاب مقدماتی <em>فارسی شیرین است</em> نوشتة شعبانی جدیدی و بروکشا (Shabani-Jadidi & Brookshaw, 2010)، بر پایۀ شاخص ­های ارزیابی کتاب درسیِ مناسبِ کانینگزورث (Cunningsworth, 2005) است. مجموعۀ <em>فارسی شیرین است</em>، با تمرکز همزمان بر توانش دستوری و ارتباطی، فارسی را آموزش دهد. به باور نگارندگان، این کتاب از یک سو برای افرادی که زبان مادری آن‌ها فارسی بوده و تا اندازه­ای با فارسی گفتاری آشنا هستند و از سوی دیگر برای کسانی که زبان مادری آن‌ها فارسی نبوده و در پی یادگیری فارسی هستند، مناسب است. کتاب دربرگیرندة پانزده درس است و در هر درس مهارت­های زبانی گوناگونی تلفیق می­شوند. به باور نگارندگان، ویژگی ­های کلیدی این کتاب، مشتمل بر مواردی از جمله تدریس زبان از طریق گفت­وگو و استفاده از متن­هایی با موضوع فرهنگ، تاریخ و سنت­های ایران، آشنایی با فارسی گفتاری از ابتدای آموزش، یادگیری تلفظ طبیعی با تقلید از فایل صوتی، وجود واژه­نامۀ جامع فارسی به انگلیسی و برعکس، استفاده از تمرین­های کنترل­شده برای تثبیت یادگیری نکته­های جدید دستوری و برقراری ارتباط بین دانش جدید زبان‌آموزان با دانش قبلی و موارد مشابه هستند. تمامی درس­ها، به جز درس نخست که دربارة آموزش الفبای فارسی است، دربردارندة چندین بخش هستند تا مهارت­های یادگیری زبان را تلفیق ­کنند. هر درس از ساختار مشخصی برخوردار است و مسیر از پیش­ تعیین ­شده­ای را برای زبان ­آموز تعیین می­کند که باید مطابق با آن پیش رفت. برای ارزیابی این کتاب از بازبینه ­های کانینگزورث که شامل 30 شاخص است، استفاده شد. در این کتاب گونه ­های بسیاری از پرسش‌های ارزیابی، ارائه می­شود تا با استفاده از آن­ها بتوان به شکل همه­ جانبه، ویژگی­ های مجموعه ­های درسی را ارزیابی کرد. کانینگزورث، در کتاب خود برای ارزیابی کتاب­های درسی، بازبینه­ای ارائه می­دهد که شامل 45 معیار است که در هشت بخشِ هدف­ها و رویکردها، طراحی و سازمان­دهی، محتوای زبانی، مهارت­ها، موضوع، روش­شناسی، کتاب معلّم و ملاحظات کاربردی گنجانده شده‌است. در فصل‌های سوم تا دوازدهم این کتاب، نویسنده­ها شاخص­ هایی را برای ارزیابی کتاب معرفی می­کنند و برای هر شاخص، پرسش‌هایی ارائه می‌دهد. در این مقاله، به جز شاخص ­های تخصصی که به یک مهارت تعلق دارند، شاخصِ منابعِ کمک آموزشیِ خواندن، روش­های یادگیری/آموزش، مهارت­های مطالعه، کتابِ راهنمای معلم و مواد آموزشی فارسی برای اهداف ویژه، مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی این شاخص ­ها، نشان داد مجموعۀ آموزشی <em>فارسی شیرین است </em>با وجود آن که بسیار در پی رعایت اصول جدید آموزش زبان است، اما به دلایلی از جمله نداشتن تنوع تکلیف­های ارتباطی، عدم توجه کافی به مهارت شنیدن و نوشتن، صحافی چپ به راست کتاب، فایل­ صوتی مصنوعی که اطلاعات پس‌زمینه را ندارد و مواردی از این دست، با یک مجموعۀ آموزشی استاندارد فاصلۀ بسیاری دارد.