دستوری‌شدگی در ترکی آذربایجانی: مطالعه‌ی موردی مقوله پس‏اضافه

Abstract

در فرایند دستوری­شدگی، گاه ممکن است یک مقولة واژگانی علاوه بر نقش دستوری جدیدی که به دست می‌آورد، کاربرد و نقش اولیة خود را به عنوان یک مقولة واژگانی به­طور هم­زمان حفظ کند. تعدادی از پس‌اضافه­ها­ در ترکی آذربایجانی وجود دارند که علاوه بر نقش دستوری پس­اضافه به عنوان مقوله­های واژگانی مانند اسم و صفت نیز کاربرد دارند. بر این مبنا، فرض پژوهش حاضر بر این است که ساخت این گروه از پس‌اضافه­ها در ترکی آذربایجانی، نتیجة فرایند دستوری­شدگی مقولات واژگانی است. در مقالة حاضر، این گروه از پس­اضافه­ها که از پیکرة زبان ترکی آذربایجانی استخراج شده­اند، در قالب اصول پنج­گانة هاپر مورد بررسی قرار گرفته­اند. با ارائة سیر تحول تدریجی برخی از واژها و همچنین اصول دستوری­شدگی، نشان داده شده­است که این گروه از پس­اضافه­ها در نتیجة دستوری‌شدگی از سایر مقولات زبانی مانند اسم­ و صفت به وجود آمده­اند. هر چند در برخی موارد، این پس­اضافه­ها نقش اولیة واژگانی خود را به طور کامل از دست داده­اند، اما برخی دیگر علاوه بر کسب نقش جدید به عنوان پس­اضافه­ها، کاربرد واژگانی اصلی خود را همچنان حفظ کرده­اند. بنابراین، در بررسی این پس‌اضافه­ها اصول واگرایی و مقوله­زدایی قابلِ شناسایی است.