نگاهی به ویژگی‏های اعرابی کتاب إعراب‏ القرآن نحاس و إملاء ما مَنَّ به الرَّحْمن عکبری (بررسی موردی)

Abstract

یکی از دانش‏هایی که با قرآن کریم ارتباطی تنگاتنگ دارد، علم نحو است؛ زیرا هر‏چند خود از قرآن برخاسته است، عامل اصلی برای درک مفاهیم و تفسیر آن محسوب می‏شود. از‏میان شاخه ‏های این علم، اعراب قرآن از جایگاهی ویژه برخوردار است؛ چون اگر نحو را ستون استوار دانش‏های قرآنی بدانیم، اعراب قرآن خلاصۀ آن به ‏شمار می‏رود؛ به همین دلیل، از زمان‏های گذشته تاکنون، بزرگ‏ترین عالمان در این عرصه گام نهاده و با خلق آثاری جاودان، هر‏یک به سهم خود در‏جهت حفظ زبان این کتاب آسمانی کوشیده ‏اند. تحقیق دربارۀ اعراب قرآن و عالمان برجستۀ این حوزه بیانگر آن است که نحاس و عکبری از بزرگ‏ترین عالمانی هستند که در کتاب‏های تفسیر و نحو، به نظر‏های شان تکیه شده است؛ بنابراین، در این مقاله، کتاب‏های اعرابی ایشان، یعنی إعراب‏القرآن نحاس و إملاء ما منّ به الرحمن عکبری را معرفی و روش تألیف آن‏دو را بررسی می‏کنیم و محتوای آنها را نیز به ‏صورت موردی با یکدیگر مقایسه می‏کنیم. با توجه به اینکه عکبری دو قرن پس‏از نحاس می‏زیسته است، این دو کتاب با‏وجود شباهت‏های فراوان، مثل بررسی اعراب قرآن از اوّل و به‏ترتیب سوره‏ها، تفاوت‏هایی هم با یکدیگر دارند. در این پژوهش، نمونه ‏هایی از این تفاوت‏ها را در سه حوزۀ اعراب، قرائت و شواهد نشان خواهیم داد.