بررسی و توصیف چگونگی کار‏برد و ادراک صورت‌های اشاری در نابینایان فارسی‌زبان

Abstract

در این مقاله، کار‏برد صورت‌های اشاری فارسی را در ارتباط زبانی فرد نابینای مطلق و فرد بینا، از‏دیدگاهی صرفاً زبان‏شناختی بررسی کرده‏ ایم. بدین منظور، نخست، صورت‌های اشاری و انواع آن را معرفی کرده‏ایم. صورت-های اشاری به‏ عنوان ابزاری زبانی، کار‏برد‏های بسیاری دارند؛ زیرا در تعامل زبانی فرد نابینا و بینا، قطعاً یکی از دو طرف مکالمه، حس بینایی ندارد و مسئلۀ نابینایی، بر ارتباط زبانی بین آنها به‏ ویژه در کار‏برد صورت‌های ‌اشاری اثر می‏گذارد. بر ‌این اساس، در پژوهش حاضر، برای تفکیک صورت‌های -اشاری با مصداق عینی از صورت‌های اشاری با مصداقی غیر‏عینی، از دسته-بندی لوینسون (1983) دربارۀ انواع صورت‌های اشاری استفاده کرده‌ایم و پس‏از پنج ماه مشاهده و مصاحبه با پنج نابینای تحصیل‌کرده، صورت‏های -اشاری فارسی را در ارتباط زبانی فرد نابینای مطلق و فرد بینا و نیز مشکلات احتمالی در برقراری ارتباط فرد نابینا با بینا را توصیف کرده‏ایم. نتایج این بررسی‌ها نشان می‏دهد که ادراک تمام صورت‌های اشاری مکانی و برخی صورت‏های اشاری شخصی، اجتماعی و زمانی دارای مصداق‌های عینی، از‏جهاتی برای مخاطب نابینا مشکل‌ساز است و او برای کار‏برد این صورت-های اشاری، لزوماً باید به‌وسیلۀ قوۀ لامسه یا شنوایی، مواردی را که بدانها اشاره می‌شود، از ‌پیش شناسایی‌کرده باشد. به‌دلیل محدودیت‌هایی که در این زمینه و به ‏ویژه در شناسایی اشیاء جدید وجود دارد، فرد نابینا برای ارجاع به اشیاء پیرامونش، از صورت‌های اشاری، کمتر استفاده می‌کند