بررسی ماهیت صوت‏شناختی واکه‎های فارسی در هجا‏های CVگفتار اظهاری

Abstract

در این مقاله، واکه‎های زبان فارسی معیار را بر‏حسب متغیر‏های سازه‎های اول و دوم (F1و F2)، بسامد پایه (F0)، شدت (انرژی) و دیرش در هجا‏های CVگفتار اظهاری (همخوان‏ها و واکه‌های زبان فارسی)، به‏لحاظ صوت‎شناختی بررسی کرده‏ایم. برای تحقیق، پنج گویشور فارسی‏زبان را از دادگان آوایی فارس دات تلفنی برگزیده‏ایم که هر‏یک، واکه‎های فارسی را در بافت همخوانی (23 همخوان)، با سرعت ثابت تولید کرده‎اند؛ بدین صورت، در‏مجموع، 690 داده (23*6*5 =690) را به‎دست‌آورده‏ایم. با توجه به اینکه ارتفاع واکه‎ها با F1، از‏نوع عکس و رابطۀ F2با محل تولید واکه (پسین یا پیشین)، از‏نوع مستقیم است، فضای واکه‎های فارسی را بر‏حسب میانگین متغیر‏های F1و F2- F1نشان داده‏ایم و میانگین مقادیر به‎دست‎آمده از بسامد پایه و شدت در واکه‎ها را به‏صورت مستقل از همخوان‏ها نیز تعیین کرده‏ایم. F0در واکه‎ها، با ارتفاع، نسبت مستقیم دارد و انرژی با آن، نسبت عکس دارد. در این بررسی، میانگین دیرش واکه‎ها را نیز محاسبه کرده‏ایم. نزدیک‏بودن مقدار میانگین برخی واکه‌ها به یکدیگر بر‏اساس دست‏کم یکی از متغیر‏های F1وF2 می‎تواند دلیلی قانع‎کننده برای کاهش و نیز گرایش واکه‎هایی ناپایدار مانند /a/به واکه‎های پایدار مانند [ɑ]باشد. در این پژوهش، متغیر‏های بسامد پایه و انرژی در واکه‎ها را در بافت همخوانی، شامل همخوان‏های گرفتۀ واک‏دار و بی‎واک، و همخوان‏های گرفتۀ واک‏دار و رسا نیز محاسبه کرده و دریافته‏ ایم که بافت همخوانی مجاور پیشین، در F0و انرژی واکه‌ها اثری ندارد