بررسی موسیقی بیرونی و کناری اشعار صباحی بیدگلی

Abstract

تدوین فرهنگ تاریخی عروض شعر فارسی به نحوی که بتوان زمان آغاز به کار رفتن یک وزن و سپس میزان کاربرد آن در ادوار بعدی و تعیین بسامد و ترسیم فراز و نشیب موجود در تداول هر یک از اوزان عروضی را به دقّت تمام تعیین کرد، امروزه خصوصاً با توجّه به وجود چاپ‌‌های منقّح از دواوین و منظومه‌‌های شعر فارسی، امری بسیار ضروری و مفید به نظر می‌‌رسد؛ خاصّه از آن جهت که جای چنین فرهنگی ـ البتّه با ویژگی‌‌های مذکور فوق ـ در حوزۀ پژوهش‌‌ها و منابع موجود خالی است. بدیهی است اوّلین قدم در راه تدوین چنین فرهنگی، بررسی یک یک دیوان‌‌های شعر فارسی موجود و استخراج نتایج آن به عنوان مواد و عناصر اوّلیه و اساسی مورد نیاز است. این مقاله، پاسخی است به این نیاز ضروری که در آن دیوان اشعار صباحی بیدگلی را از جهت ردیف، قافیه و اوزان عروضی بررسی کرده‌ایم. روشی که برای این کار مد نظر است، روش توصیفی ـ تحلیلی است. صباحی در اشعار خود 7 بحر از بحور عروضی استفاده کرده‌است که در این میان بحر هزج بسامد بالایی دارد. اکثر اشعار وی در قالب مُثمّن و دارای قافیه اسمی هستند. در قصاید و غزلیات صباحی حروف روی «ن» و «ر» بیشتر بکار رفته‌‌اند. بسامد استفاده از ردیف و اشعار مردف در غزلیات شاعر زیاد است ولی در قصاید علاقۀ چندانی به این امر نشان نداده‌است. در موسیقی کناری، استفاده صباحی از کلمات خوش‌‌ آهنگ و مصوّت بلند در قافیه باعث زیبایی و گوش‌‌نوازی اشعار وی شده‌است.