مقایسه عناصر اجرایی در نقالی و تعزیه‌خوانی

Abstract

نقالی شاهنامه و تعزیه‌خوانی از هنرهای بومی ایران هستند که از دیرباز تاکنون طرفداران بسیاری داشته‌اند. این دو هنر، عناصر اصلی نمایش را یکجا به روی صحنه می‌برند و گزارشی هنرمندانه و موسیقایی از جدال‌‌های تاریخی - مذهبی و پهلوانی ارائه می‌کنند. جستار حاضر با شیوه توصیفی- مقایسه‌ای، دو هنر نقالی و تعزیه‌خوانی را از دید عناصر اجرایی مورد سنجش قرار می‌دهد. دو هنر مذکور دارای شباهت‌‌هایی همچون: تقسیم دوگانة آواها یعنی: 1. «آواهای مختلف نقال در نمایش» و 2. «تقسیم بازیگران تعزیه به دو دستة مخالف‌خوان‌‌و موافق‌خوان»، «ایجاد جریان موضوعی واحد در زمینة ستیز حق و باطل و خیر و شر» و‌‌ «همچنین نگاشتن نمایش صحنه در نسخه و طومار» است. از سوی دیگر، تعداد بازیگر، چهرة ظاهری بازیگران، داشتن لباس مخصوص و موسیقی میان‌متن از وجوه افتراق بین دو هنر نقالی و تعزیه است. یافته‌های پژوهش این انگاره را نیز سامان می‌دهد که تعزیه، گونه‌ای منشعب از هنر نقالی است. اما نمایش تعزیه به واسطه جریان یافتن آیین و مذهب در جوهرة آن، در میان مردم بیشتر جلوه یافته و صورت ساخته پرداختة آن، روند رو به رشدی را طی کرده‌است و نسبت به نقالی، نمود شکوهمندتری را در عناصر اجرایی داشته‌است.