طبقه‌‌‌بندی تکواژهای تصریفی زبان فارسی بر اساس مدل چهارتکواژ

Abstract

هدف از انجام تحقیق حاضر، ارائۀ طبقه‌‌‌بندی نوینی از تکواژهای تصریفی زبان فارسی در چارچوب مدل «چهارتکواژ» می‌‌باشد. مدل چهارتکواژ یک مدلِ تولید بنیان است. تکواژها در این مدل با توجه به انتخاب‌‌‌شان در سطوح مختلف تولید انتزاعی گفتار، به یک نوع تکواژ محتوایی و سه نوع تکواژ نظام‌‌مند تقسیم می‌‌‌‌شوند. با استناد به شواهد و ملاک‌‌‌هایی از زبان فارسی و طبق معیارهای مدل چهارتکواژ، «تکواژهای نفی و سببی‌‌‌ساز فعل فارسی»، همچنین «مشخصه‌‌های تصریفی جهت و وجه امری آن سازه»، به‌‌علاوه «تکواژ جمع اسم»، «وندهای تفضیلی و عالی صفت» و «تکواژ تفضیلی قید»، به گروه تکواژهای نظام‌‌مند متقدم تعلق دارند؛ زیرا این سازه‌‌ها اطلاعات مفهومی را به هستۀ خود (فعل، اسم، صفت و قید) می‌‌افزایند و به‌‌صورت غیرمستقیم توسط هسته انتخاب می‌‌‌گردند. اما سازه‌‌هایی که ویژگی‌‌های شخص و شمار، زمان، نمود و وجه التزامی فعل فارسی را به نمایش می‌‌‌‌گذارند، در گروه تکواژهای نظام‌‌‌مند بیرونی متأخر جای می‌‌‌‌گیرند؛ چراکه این سازه‌‌ها برای تجلی در روساخت به اطلاعات خارج از فرافکنی بیشینۀ خود وابسته هستند و یا با سازه‌‌های دیگر در جمله هم‌‌نمایه‌‌اند. طبقه‌‌بندی تکواژها در چارچوب مدل چهار تکواژ، طبق فعال شدن و انتخاب تکواژها در سطوح و لایه‌‌‌های انتزاعی تولید گفتار انجام شده‌است و می‌‌‌تواند در تبیین ابعاد گوناگون مسائل زبانی (مانند ترتیب فراگیری تکواژها) کارآیی داشته‌باشد.