بررسی فرایند ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در گونه‌های زبان‌ فارسی: رویکرد زایشی

Abstract

هدف از نگارش این مقاله، بررسی ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در گونه‎های زبان فارسی بر اساس واج‎شناسی زایشی است. در این پژوهش 11 گونة زبانی به طور هدفمند انتخاب شده و داده‎های آنها از طریق منابع مکتوب، از جمله مقاله، پایان‎نامه و سایر کتاب‎های موجود در مورد این گونه‎ها استخراج شده‎اند. در هر یک از این گونه‎ها، قواعد واجی آنها استخراج و در مرحلۀ بعد عکس آن قواعد در همان گونه یا گونه‎های دیگر ذکر شده است. در مرحلة بعد، بر اساس اصول واج‎شناسی زایشی و معیارهای ینسن (2004: 117) به تحلیل واجی قواعد برای کشف قاعدة طبیعی پرداخته شده است. با بررسی‎های صورت‎گرفته در این زمینه دو نوع ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در این گونه‎ها یافت شده است که در این مقاله به بررسی این دو نوع ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده، محیط ایجاد این قواعد و نوع واژگونی قاعده پرداخته می‎شود. برخی نتایج به دست آمده عبارتند از: 1) طبیعی‎ترین قاعده از نظر آوایی لزوماً ساده‎ترین قاعده نیست؛ یعنی سادگی شرط لازم برای طبیعی‌بودن قاعده است ولی شرط کافی نیست. 2) از لحاظ هم‎زمانی می‎توان تبدیل /a/ به [e] را واژگونی قاعدة تبدیل /e/ به [a] محسوب کرد، ولی از لحاظ درزمانی و تاریخی این دو قاعده یکی هستند.