وزن شعر در اشعار یازده هجایی شهرضایی

Abstract

در این مقاله براساس توصیف لازار (1985 و 2007) از اشعار پارتی و توصیف طبیب­زاده (1382 و 1392) از اشعار فارسی عامیانه و فهلویات، چهار فرضیۀ کلّی را در مورد ویژگی­های وزنی در اشعار محلّی شهرضایی بررسی می­کنیم. اوّلین فرضیۀ ما ایـن است که هجای پایانی هر پایه که تکیۀ وزنی می­گیرد، هجایی سنگین است. فرضیۀ دوّم این است که در صورت سنگین نبودن هجایی که تکیۀ وزنی می­گیرد، این هجا لزوماً در پایان واژه قرار دارد و درنتیجه دارای تکیۀ واژگانی است. فرضیۀ سوّم این است که هجاهایی که در پایان هر پایه قرار ندارند و درنتیجه تکیۀ وزنی نمی­گیرند دارای رابطۀ خاصّی با وزن هجا نیستند، یعنی ممکن است سبک باشند یا سنگین. و فرضیۀ چهارم هم به محلّ مکثِ شطر و پایه در این اشعار مربوط می­شود، به­این معنا که محلّ مکث در این اشعار مانند اشعار عامیانۀ فارسی از نوع قطع است، یعنی لزوماً در پایان واژه قرار نمی­گیرد بلکه در وسط هم واژه هم ممکن است ظاهر شود. برای تحلیل آماری این موارد، هجاهای پایانی و غیرپایانی را در پایه­های 50 مصراع از اشعار عامیانۀ شهرضایی در برنامۀ اکسل مدخل کردیم و با مطالعه­ای آماری بـه ایـن نتیجه رسیدیم که فرضیه­های دوّم، سوّم و چهارم ما صحیح بوده­اند.