کاربرد موازی و معکوس هفت سفر سندباد در شعر سیاب

Abstract

حضور سلطه جویانه استعمار و ایادی آن در قرن بیستم از حیث اقتصادی، فرهنگی، نظامی و ... در ممالک مختلف دنیا مخصوصا بلاد عربی؛ علما، ادبا، شاعران و روشنفکران این مناطق را برآن داشت که برای مبارزه علیه استعمار و آگاه سازی مردم به موثرترین شیوه تلاش کنند. استفاده از اسطوره‌های کهن یکی از راه‌هایی است که اکثر شاعران معاصر عرب از جمله بدر شاکر السیاب برای رسیدن به هدف سیاسی مورد اشاره، در آن گام نهادند. این شاعر عراقی در اشعارش علاوه بر کاربرد موازی و مطابق با خط سیر اسطوره، به هنجار گریزی و کاربرد معکوس و خلاف جهت حرکت اسطوره، به صورت ابتکاری دست زده است. بدین جهت این پژوهش با انتخاب تعدادی از سروده‌های سیاب با روش توصیفی _ تحلیلی به موشکافی هنجارگریزی سیاب و کاربرد موازی و معکوس اسطوره سندباد در هر هفت سفر او و دلایل و انگیزه‌های او در هنجارگریزی پرداخته است. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که در تمام این سروده‌ها سندباد نماد خود شاعراست و برای رهایی از چنگال بیماری و در جست وجوی درمان، راه کشورهای متعدد در پیش می‌گیرد، اما برخلاف داستان سندباد و سفرهای موفقیت آمیز و شگفت انگیزش، در سروده‌های سیاب هیچ نشانه‌ای از بهبودی فردی، اجتماعی و سیاسی که نوعی پیروزی تلقی می‌گردد، پیدا نیست و تلاش‌های سیاب برای اصلاح امور شکستی تلخ درپی دارد. در واقع هر مسافرتی برخلاف خط سیر داستان هزار ویک شب زمینه را برای شکستی تلخ فراهم می‌کند.