هنجارگریزی معنایی قرآن در شعر صلاح عبدالصبور‌

Abstract

چکیده <br />قرآن کریم به دلیل ساختار و ویژگی‌های منحصر به فرد خود، همواره حضور گسترده و اثرگذاری در شعر شاعران و ادیبان داشته و یکی از متون پرکاربرد در آفرینش‌های ادبی به شمار می‌آید؛ از این‌رو در اغلب متون شعری شاعران- گذشته و معاصر- شاهد حضور آیات الهی و آموزه‌های قرآنی هستیم.صلاح عبدالصبور‌، از جمله شاعران معاصر عرب است که از قرآن کریم در زمینه‌های مختلفی از جمله واژگان زبانی، محتوا، ساختار و درون‌مایه بهره فراوانی برده است. ساختار کلام وی و الفاظ و واژگان به کار رفته در آن، گاه رنگ و بوی قرآنی دارد و در لابه‌لای بیت‌های شعری خود زنگ آیات و ویژگی‌های خاص آن را تداعی می‌سازد. صلاح، با الهام از آیات الهی، از ناپایداری دنیا، گذرا بودن عمر انسان، مرگ و... سخن می‌گوید وحقایق نهفته در باطن آیات را در قالب شعرهای خود می‌ریزد و با الفاظ و واژگان خویش، آموزه‌های معنوی قرآن را به تصویر می‌کشد. عبدالصبورگاه، با اندک تغییری در ساختار آیات، همان تشبیه و یا استعارۀ قرآنی را در شعر خود بازآفرینی می‌کند و معمولاً (مشبّهٌ‌به یا مستعارمنه) خود را از قرآن وام می‌گیرد و گاه از آیات الهی تشبیه و استعاره می‌آفریند. در نمونه‌های بلاغی قرآن در شعر عبدالصبور‌، در محور جانشینی استعاره بیشترین کارکرد را نسبت به کنایه داشته و در محور هم‌نشینی، استفاده شاعر از تشبیه بیشتر و گسترده‌تر از مجاز است. بر این اساس در مقالۀ حاضر، نمونه‌های بلاغی قرآن کریم در اشعار عبدالصبور‌ از منظر هنجارگریزی معنایی در قالب محورهای جانشینی و هم‌نشینی بررسی می‌شود. <br /> <br />کلید واژه‌ها: قرآن کریم، صلاح عبدالصبور، هنجارگریزی معنایی، محور جانشینی، محور هم‌نشینی.