بازتاب نماد آینه در عرفان و اسطوره با تکیه بر بندهشن و مرصادالعباد

Abstract

چکیده <br />اساطیر، میراث به‌جامانده از باورهای انسان نخستینند که در طول زمان ادامه یافته و در ضمیر ناخودآگاه جمعی بشر به یاد آورده می‌شوند. آنها در خود، نمادهایی را جای داده‌اند که در دوره‌های مختلف به اشکال گوناگون در آثار ادبی و هنری انعکاس یافته‌اند.<br />استفاده از این نمادها برای ترسیم جهان انتزاعی بزر‌گ‌تر، اساطیر را که اغلب در مورد حوادث ماورایی خلقت سخن می‌گویند با عرفان که عرصة نادیده‌ها را به تصویر می‌کشد، پیوند می‌دهد. "آینه" نیز یکی از این نمادها است که به شیوه‌های مختلف در متون اسطوره‌ای و عرفانی جلوه‌گر شده است. <br />این مقاله در نظر دارد با روشی توصیفی- تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که: نماد آینه در بندهشن و مرصادالعباد، به عنوان نمونه‌هایی از متون اساطیری و عرفانی، چگونه بازتاب یافته است ؟<br />در بندهشن که از مهم‌ترین متون دینی زرتشتیان و تفاسیر پهلوی اوستاست؛ از آینه به عنوان یکی از اجزای پنجگانة بدن آدمی نام برده شده است. آینه، بخشی از وجود انسان است که بعد از مرگ به خورشید بازمی‌گردد و در رستاخیز، خورشید آنها را دوباره به آدمیان می‌دهد تا یکدیگر را باز‌شناسند. <br />در مرصاد نیز که از امّهات آثار منثور فارسی و از تفاسیر عرفان اسلامی است؛ آینه کاربردی شاعرانه یافته و تا حدودی به مفهوم "انسان کامل" نزدیک شده است. درون آدمیان، آینه‌کاری دست توانای پروردگار است. این آینه‌ها سرانجام بعد از مرگ در کنار هم قرار می‌گیرند تا آینه تمام قدّی را بسازند که تجلّی‌گر جلوة خداوند است.