تحلیل ساختار و سبک مکاتیب سنایی

Abstract

از سنایی شاعر دوران ساز و پرآوازه قرن ششم علاوه بر اشعار او آثاری به نثر باقی مانده که محدود به چند نامه است و استاد نذیر احمد آنها را جمع‌آوری کرده و نام مکاتیب سنایی را بر آنها گذاشته است.نگارنده در این مقاله به تحلیل ساختار و سبک این مکاتیب پرداخته و اهمیت آن را در سیر تکاملی نثر فارسی نشان داده است. <br />نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که نثر این کتاب بینابین و در واقع نمونه‌ای است از نثر منشآت و ترسّلات در این دوره که از نثر مرسل فنی‌تر است.هرچند مکاتیب سنایی تمام مختصات نثر فنی را کم و بیش داراست اما از مقایسه اجمالی آن با دیگر آثار منثور این دوره در می‌یابیم که مختصات نثر مصنوع در آثار قبل از آن- مانند چهار مقاله نظامی عروضی- کم رنگ‌تر و در آثار بعد از آن- مانند منشآت خاقانی- پررنگ‌تر است؛ یعنی ضمن اینکه سیر تکاملی نثر را ساده به مصنوع نشان می‌دهد، بیانگر این است که سنایی در کاربرد مختصات نثر فنی جانب اعتدال را فرو نگذاشته است.<br />ضمناً از آنجا که ساختار برخی از نامه‌ها با دیگر مکاتیب متفاوت است و مجموعه این مکاتیب به صورت یک اثر ادبی کامل به دست خود سنایی تدوین نشده و اخیراً جمع‌آوری و چاپ گردیده است در صحت انتساب برخی از این نامه‌ها به سنایی جای تردید است.البته در غالب این مکاتیب ارکان اصلی منشآت اخوانی با تفاوت‌هایی در سبک بیان و جزئیات دیده می‌شود.