سواد سلامت در ایران باستان: نگاهی به آثار پزشک شاعر تاریخ ایران؛ خاقانی شِروانی

Abstract

پهنه ادبیات غنی پارسی بازتاب اندیشه‌ها، آداب، رسوم، فرهنگ و علوم انسانی و طبیعی ایران ‌زمین است. شاعران و نویسندگان این مرز و بوم، در قالب حکما، به علوم مختلف از جمله اخترشناسی، پزشکی، گیاه‌شناسی و... آگاهی داشته و آن را در آثارشان نمایانده‌اند.امروزه منابع در اختیار علم پزشکی، به صورت عمده از منابع پزشکی کلاسیک و مستند به پیشرفت سریع علوم در سه قرن گذشته در دنیای غرب است. اخیراً اقبال به منابع علمی طب سنتی در ایران افزایش چشمگیری یافته است. جز این موارد، کتب‌ ادب پارسی نیز حاوی گنجینه ارزشمندی از مطالب علمی پزشکی زمان خود هستند که در سطح تخصصی نماینده بخش نامکشوف پزشکی سنتی بوده و علاوه بر آن، آیینه تمام‌نمای سواد سلامت و پزشکی در دوران خود می‌باشند. در نوشتار حاضر، بهره‌گیری ادیبانه و هنرمندانه خاقانی شروانی، که بیش از همه شعرای ایران زمین، با پزشکی مأنوس بوده است، از این ظرفیت مورد بررسی قرار گرفته است. بواسطه تبلور دانش بالای خاقانی در اشعارش، نوشته‌های او به سختی درک شده‌اند. امید است به لطف و دقت نظر استادان و همکاران ارجمند جامعه پزشکی، اسوه‌های تاریخ پزشکی ایران بیش از پیش شناسانده شوند تا با رعایت احترام متقدمین و استفاده از مفاهیم ساخته ایشان، بتوان فلسفه پزشک بودن را در ذهن تازه‌واردان جامعه پزشکی تحکیم کرد و حلقه اتصال دانش پزشکی و عموم مردم - سواد سلامت عمومی - را گسترش داد.