خصوصیات خاک و میزان فلزات سنگین در باطله های زغال سنگ و ارتباط آن با استقرار گونه های گیاهی (مطالعه موردی: معادن زغال سنگ منطقه کارمزد سوادکوه، استان مازندران)

Abstract

در این پژوهش خصوصیات مواد بستر در باطله‌های زغال سنگ رها شده و حضور گونه‌های گیاهی در آنها مورد بررسی قرار گرفت. مطالعه در سه باطله معدنی متروک زغال سنگ با سن متفاوت و مناطق مرتعی اطراف آن در ذخایر زغال سنگ البرز مرکزی در شهرستان سوادکوه استان مازندران انجام گرفت. پوشش گیاهی و خاک به روش تصادفی- منظم و در پلات یک متر مربعی نمونه‌گیری شدند. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که مناطق مورد مطالعه به غیر از میزان رطوبت، کربنات کلسیم، نیتروژن و پتاسیم در سایر خصوصیات خاک تفاوت معنی‌داری داشتند. بیشترین میزان سیلت (26/20 درصد) و اسیدیته (4/7) در مرتع و بیشترین قابلیت هدایت الکتریکی (08/3 دسی-زیمنس بر متر) در باطله 10ساله مشاهده شد. کاتیون‌های فلزی مس (Cu)، روی (Zn)، سرب (Pb)، نیکل (Ni)، کروم (Cr) و کبالت (Co) در مرتع کمی بیشتر از باطله‌های زغال‌سنگ بودند و با افزایش سن باطله‌ها مقدار این عناصر به تدریج افزایش یافت. نتایج حاصل از آنالیز چند متغیره CCA نشان داد که پراکنش گونه‌های گیاهی به طور معنی‌داری تحت تأثیر خصوصیات خاک قرار گرفته است. به طور کلی، قابلیت هدایت الکتریکی، بافت و عناصر سنگین از مهم‌ترین فاکتورهای خاک در استقرار اولیه پوشش گیاهی بر روی باطله‌ها زغال سنگ بودند.