بردباری، اندوزش و پالایش سرب توسط سه گونۀ گیاه مرتعی در یک خاک آهکی در استان آذربایجان‌ غربی

Abstract

هدف از این پژوهش بررسی بردباری، توانایی اندوزش و پالایش سرب توسط بنگ­دانه (<em>Hyoscyamus niger </em>L<em>.</em>)، خار پنبه (<em>Onopordum acanthium </em>L<em>.</em>) و گل­گندم (<em>Centaurea cyanus </em>L<em>.</em>)، بومی منطقۀ آذربایجان­غربی، است. بدین منظور یک نمونه خاک انتخاب و به­طور یکنواختی با غلظت­های مختلف سرب (0، 250، 500 و 1000 میلی­گرم بر کیلوگرم خاک) آلوده شد. سپس گیاهان در گلدان­های حاوی خاک آلوده کشت شدند. این پژوهش در شرایط گلخانه­ای در قالب طرح بلوک­های کاملاً تصادفی و در سه تکرار انجام شد. در پایان دورۀ رشد، عملکرد مادۀ خشک ریشه و شاخساره و غلظت سرب در ریشه و شاخسارۀ گیاهان اندازه­گیری شد. همچنین، عملکرد نسبی (RY) ریشه و شاخساره، سرب تثبیت شده در ریشه (MS)، سرب استخراج شده توسط شاخساره (ME)، فاکتورهای تغلیظ زیستی سرب (BCF و mBCF)، فاکتور اندوزش زیستی (mBAF) و فاکتور انتقال گیاهی (TF)، محاسبه شد. نتایج نشان داد با افزایش آلودگی سربی خاک، عملکرد ریشه و شاخساره و بردباری گیاهان کاهش یافت، در حالی­که غلظت سرب ریشه و شاخساره، سرب تثبیت شده در ریشه و سرب استخراج شده توسط شاخسارۀ گیاهان، افزایش یافت. میان شاخص بردباری گیاهان تفاوت معنی­داری (05/0P≤) وجود نداشت. در این مطالعه، بیش­ترین اندوزش سرب در ریشه، در خار پنبه (میانگین MS،BCF و mBCF به­ترتیب µg pot^-1 27، 102/0 و 09/6) و بیش­ترین اندوزش سرب در شاخساره، در خار پنبه (میانگین ME،BCF و mBCF به­ترتیب µg pot^-1 45، 066/0 و 79/3) و گل­گندم (میانگین ME و BCF به­ترتیب µg pot^-1 43، 061/0 و 64/3) مشاهده شد. بنابراین خار پنبه و گل­گندم با داشتن زیست­تودۀ بالا در شرایط طبیعی، می­توانند در پالایش خاک­های آلوده به سرب، به­ویژه در سطوح پایین آلودگی، مؤثر باشند.