احیای دریاچۀ اورمیه با کمک ابزار اقتصادی «پرداخت بهای خدمات اکوسیستمی»: ارزیابی طرح پرداخت نقدی به کشاورزان برای خودداری از کشت (نکاشت) محصولات زراعی

Abstract

افت شدید تراز آب و خشک شدن تدریجی دریاچه اورمیه، مشکلات و نگرانی‌هایی را در سطوح ملی و بین‌المللی به همراه داشته و ضرورت به‌کارگیری رویکرد‌های نوین در اقدامات مدیریتی جهت اصلاح الگوی مصرف آب‌ در محدودۀ دریاچه اورمیه را مطرح ساخته است. از جمله ابزارهای سیاستی اقتصادی و کارآمد برای مدیریت و صیانت منابع طبیعی، سازوکار پرداخت بهای خدمات اکوسیستمی (PES) در سال‌های اخیر، در کشورهای مختلف موردتوجه قرار گرفته و نتایج قابل توجهی را در پی‌داشته، است. در تحقیق حاضر، تلاشی برای ارزیابی جنبه‌های فنی و اقتصادی استفاده از ابزار سیاستی PES، در قالب پرداخت نقدی مشخص به کشاورزان محدوده جهت تشویق به عدم کشت اراضی تحت مالکیت آنها به عمل آمده‌است. این ارزیابی، می‌تواند نیازهای اقتصادی و اجتماعی را برای اعمال اقدامات مدیریتی جدید درمورد منابع آب حوزه آبخیز سیمینه‎رود را با تأکید بر کاهش آب مصرفی بخش کشاورزی، به خوبی تبیین نموده و از این طریق به افزایش رهاسازی آب به دریاچه یاری رساند. نتایج این تحقیق نشان داد که 55/53 درصد از بهره‌برداران ساکن موافق چنین طرحی بوده و برای اعضای جامعۀ محلی، دارای مقبولیت تلقی می‌شود. همچنین، از نقطه نظر اقتصادی، نسبت منفعت به هزینه برای پیاده‌سازی چنین سیاستی برابر با 1/70 محاسبه شده و درنتیجه، دارای توجیه اقتصادی کافی برای اجرا خواهد بود. بنابراین، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که اجرای طرح پرداخت نقدی برای عدم کاشت محصولات زراعی در چهارچوب برنامۀ PES برای مدیریت آب در حوزه آبخیز سیمینه‌رود امکان پذیر و کارآمد خواهد بود.