تعیین منشاء هیدروکربن‌های چندحلقه‌ای معطر در رسوبات رودخانه‌ها و سواحل جنوب غربی دریای خزر (استان گیلان) با استفاده از PCA

Abstract

به منظور بررسی منشاء، مسیرهای ورودی و میزان آلودگی ترکیبات PAH در رسوبات سطحی سواحل جنوب غربی دریای خزر (استان گیلان) تعداد 129 نمونه رسوب سطحی از 28 رودخانه و 5 نیم‌‌‌‌‌خط عمود بر ساحل استان گیلان (از آستارا تا لاهیجان، از اعماق 10، 20 و 50 متری) در بهار و تابستان 1391جمع‌‌‌‌‌آوری گردید. نمونه‌‌‌‌‌ها پس از استخراج به روش سوکسله، بوسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی-طیف سنجی جرمی (GC-MS) مورد تجزیه و تحلیل قرار‌‌‌‌‌گرفت و غلظت 30 ترکیب PAH اندازه‌‌‌‌‌گیری شد. به منظور تعیین منشاء ترکیبات PAH از آزمون مولفه‌‌‌‌‌های اصلی (PCA) استفاده شد. میانگین غلظت کلی 30 ترکیب PAH (TPAH30) در رسوبات ساحلی (g-1 ng 1/266±1/565) اختلاف معنی‌‌‌‌‌داری (01/0p<) را نسبت به رسوبات رودخانه‌‌‌‌‌ها (g-1 ng 7/195±9/301) نشان‌‌‌‌‌داد. نتایج حاصل از PCA ضمن توافق کلی با اکثر نتایج روش‌های دیگر جهت تعیین منشاء ترکیبات PAH، توانست بخوبی ترکیبات منسوب به 3 منشاء اصلی ترکیبات PAH (پتروژنیک، پایروژنیک و زیستی) را گروه‌بندی کرده و میزان اثرپذیری هر نمونه را از آنها مشخص سازد. منشاء غالب ترکیبات PAH در رسوبات مورد مطالعه پتروژنیک بدست آمد، به جز برخی رودخانه‌‌‌های آلوده‌‌‌تر منطقه همچون شفارود، کرگانرود و لوندویل‌چای که عمدتا منشاء پایروژنیک نشان‌دادند. در مقایسه با استاندارد‌‌‌های NOAA و کانادا تنها برخی از ترکیبات PAH پتروژنیک که عمدتا مربوط به ترکیبات PAH با وزن مولکولی کم (2 تا 3 حلقه‌‌‌ای) و دارای گروه آلکیل هستند، غلظت بیش از حد استاندارد نشان‌‌‌دادند.