بررسی نقش ناوه پارسی و باد شمال در تشدید طوفان‌های گردوغبار فراگیر دوره گرم سال غرب ایران

Abstract

<strong>در کار حاضر نقش ناوه پارسی و جت تراز پایین در تشدید باد شمال به عنوان عامل اصلی تشکیل طوفان‌های گردوغبار فراگیر دوره گرم سال غرب ایران بررسی شده است. به این منظور معیارهای کاهش دید افقی به کمتر از 1000متر در بیش از 50 درصد ایستگاه‌های منطقه و کد همدیدی 06(معرف پدیده گردوغبار) در 21 ایستگاه همدید غرب کشور(استان‌های خوزستان، ایلام و کرمانشاه) طی سالهای 2000 تا 2009 پالایش گردید. در مجموع از 346روز-ایستگاه غبارآلود، 28 گردوغبار فراگیر با تداوم 1 تا 12 روز شناسایی شد که 20 مورد از آنها مربوط به دوره گرم سال(به‌ویژه ماه‌های جون و جولای) می‌باشند. در ادامه الگوی سیستم‌های فشار، میدان تاوایی، دمای پتانسیل، میدان واگرایی، بردار باد و نیمرخ‌های قائم با استفاده از داده‌های NCEP/NCAR (با تفکیک 2.5*2.5 درجه) و داده‌هایی ERA-Interim (تفکیک 0.125 درجه) پایگاه ECMWF در محدوده 10 الی 60 عرض جغرافیایی شمالی و 20 الی 75 طول جغرافیایی شرقی در تمامی سطوح اتمسفر استخراج گردید. نتایج نشان داد که طوفان‌های گردوغبار دوره گرم سال در غرب ایران مربوط به گرادیان شیب فشار تراز پایین در ناوه‌ پارسی بوده که اگرچه از منشأ کم فشار موسمی می‌باشد، لیکن تقویت این کم‌فشار بیش از هر چیز به عوامل محلی و توپوگرافی دامنه‌های روبه باد غربی زاگرس وابسته است. تعمیق این سامانه با تقویت باد شمال (شامال) عامل شکل‌گیری طوفان‌های گردوغبار فراگیر در غرب ایران می‌شود. علاوه بر آن، طوفان‌های گردوغبار فراگیر به دلیل محدودیت بادهای قوی به سطوح پایین به ندرت به ارتفاع فراتر از 1000متر توسعه می‌یابند. سرعت این بادها اغلب به فراتر از 50کیلومتر در ساعت می‌رسد. رخداد وارونگی شدید شبانه در دامنه‌های روبه باد زاگرس در ساحل خلیج‌فارس که عموماً در ارتفاع 400-450متری گسترش می‌یابد، باعث گرادیان سرعت باد شدید شده و یک جت زیرین اغلب شبانه در ارتفاع 250-350متری متأثر از سازوکار گرمایشی بلکادار توسعه می‌یابد.</strong>