هندسه فرکتالی گسل‌ها و لرزه‌خیزی در شمال شرق ایران

Abstract

بیشترین فعَالیت­های لرزه­ای درشمال شرق ایران، در اطراف سیستم­های گسلی اصلی که اکثراً در راستایی تقریباً NW-SE توزیع یافته­اند، مشاهده می­شود. تحلیل­های فرکتالی به روش مربع شمار در شرق ایران انجام شد که برای این منظور منطقه مطالعاتی را به (12) محدوده مجزا تقسیم و هر محدوده را بطور جداگانه تحلیل نمودیم. بعد فرکتالی بین مقادیر 0 تا 2 تغییر می­کند اگر بعد فرکتال نزدیک به صفر باشد، نشان دهنده این است که گسلها و زمین لرزه­ها در یک نقطه متمرکز شده­اند و اگر بعد به عدد 2 نزدیک باشد نشان دهنده­ی پراکندگی گسلها و زمین­لرزها در کل محدوده است. در واقع این روش مقایسه­ایی بین مناطق همجوار از لحاظ نرخ فعَالیت لرزه­ایی می­باشد. براساس نتایج بدست آمده با فاصله گرفتن از سیستم گسلی اصلی در منطقه که دارای روند NW-SE بوده، از میزان بعد فرکتال و در نتیجه لرزه­خیزی کاسته می­شود که این امر نشان دهنده وجود ناپیوستگی در سیستم­های گسلی اصلی در منطقه می­باشد. مقدار بالای بعد فرکتال در محدوده­های قائن، بشرویه و تربت­حیدریه و هم­چنین کاهش در مقدار بعد فرکتال محدوده­های بیرجند، گزیک و تایباد، پیشنهاد می­کند که منطقه انتهایی سیستم­های گسلی اصلی در شرق در منطقه­ی محدوده­­­های بیرجند و تایباد باشد. براساس تحلیل فرکتالی گسل­های منطقه و بررسی داده­های لرزه­ای، عمده فعالیت لرزه­ای درشمال شرق ایران با الگوی زمین­لرزه­های درون قاره­ای با عمق کم (اکثرا بین 10- 20 کیلومتر) بوده و در ارتباط با چشمه­های خطی (گسل­های) اصلی در منطقه و یا شاخه­های فرعی آنها رخ می­دهد. هم­چنین توزیع ابعاد فرکتالی حجمی و سطحی شمال شرق ایران نشان دهنده فعَالیت لرزه­ای بالاتر در بخش­های مرکزی و غربی آن نسبت به سایر مناطق مجاور می­باشند.