فرآیند صنعتی شدن وایجاد نظم علمی

Abstract

نظم و تفکر علمی با پیدایش انقلاب علمی قرون 16 و 17 و با تردید در بینش فلسفی یونان و با پیامدهای شک فلسفی بیکن و دکارت آغاز شد. انقلاب علمی در این مرحله خرده گیر و ویران کننده است‘ اما در واقع درصدد پی افکندن بنیانی فلسفی است که با نیازهای زمان بیشتر همگامی دارد. شاید بتوان مدعی شد که علم در کمتر مرحله ای از حیات خود این چنین از ویژگیهای آزاداندیشی و جستوجوگری برخوردار بوده است. جهان آن روز کوشید بر ویرانه های قرون تاریک اندیشی‘ طرز تفکر جدیدی بنا نهد. چنین دگرگونی در شیوه تفکر باعث شد که مسایل تجربی‘ آزمایشگاهی و اثباتی رونق گیرد و قمرو زندگی عمومی دگرگون شود. همراه با تحول مذکور‘ دگرگونی بنیادی در زمینه کشاروزی حاصل شد. این دگرگونی بهبود سریع امور کشاورزی مبادلاتی را در پی داشت که از هلند سرچشمه گرفت و بعدها به انگلستان و سایر اروپا گسترش یافت و زراعت تجاری را رونق بخشید. تحول در زمینه زراعی تغییری اساسی در زندگی مردم به وجود آورد. نیاز به کارگر در مزارع کاستی گرفت و جمعیت روستاها به تدریج جذب شهرها شد. نیاز بسیار به مواد خام و منابع معدنی و نیروی کار انسانی و در نتیجه رونق بازار به سفرهای اکتشافی میدان داد. دریانوردی وکشف سرزمینهای دوردست به پیدایش مستعمرات انجامید و در قرون بعد ‹‹ توسعه و توسعه نیافتگی›› را در پی آورد. از سویی نظم علمی اعتماد به نفس و نوجویی و خلاقیت را نهادی کرد و از سوی دیگر سبب از هم گسیختگی و ناپایداری و تسلیم اجتماعی ساخت جامعه گردید که در سطور بعد بدان می پردازیم. در آغاز نظم علمی با انقلاب صنتعی که محصول تجربه و بهبود کیفیت کاربود ارتباطی منطقی داشت. اصلاح تدریجی شیوه روند کار با اختراع ماشین بخار انقلاب صنعتی را وسعت و عمق بخشید و راه نفوذ علم و تفکر علمی در صنعت را گشود و تکامل ‹‹دانش نظری و نیروی عملی›› را به واقعیت مبدل ساخت. انقلاب صنعتی با پیدایش انرژی ذغال سنگ و اصلاح نحوه ستخراج و شیوه حمل و نقل آن همراه با روشهای نوین ساخت آهن و فولاد همراه بود. صنعت ذغال سنگ به صنعتی هزارپیشه معروف بود. این انرژی از آغاز انقلاب صنعتی عملاً در ماشینهای بخار به کار گرفته شد و سرانجام علم ترمودینامیک (که رابطه انرژیهای حرارتی و مکانیکی و تبدیل یک به دیگری است) پدید آمد. با پیدایش زغال سنگ صنعت معدن پا گرفت‘ شبکه های راه آهن شهر و روستا را به هم نزدیک کرد و با گسترش شهرها‘ مراکز بازرگانی و صنعتی روبه گسترش نهاد و تحولی عظیم در نقل و انتقال انسانی پدید آمد. این به طور کلی‘ تغییر در شیوه زندگی و بینش مردم و پذیرش افکار و اندیشه بیگانه و مشارکت در امور شکل گیری فضای دموکراتیک کمک نمود و پایه سلطه سلاطین را سست کرد.