تحلیل رمان <i>آخرین انار دنیا</i> اثر بختیار علی: خوانشی ساخت‌گرایانه از منظر لوسین گلدمن

Abstract

جامعه به عنوان بنیادی­ترین عامل شکل­‌دهنده­‌ی فرهنگ و ساختار اجتماعی، حامل تمامی ابعاد فرهنگ، سیاست، هنر و ادبیات است. جامعه و فراورده­‌های بشری در تقابلی همه­‌جانبه در حال تولید و بازتولید هستند؛ بنابراین اجتماع، آن چهارچوب بنیادینی است که فعالیت­ها و کنش­‌های بشری را جهت می­‌بخشد. هنر، به ویژه ادبیات، به مثابه‌­ی یکی از تولیدات بشری، برخلاف تصور پیشین که آن را تنها محصول ذوق و خلّاقیّت و دارای جنبه­‌ی ­تخیّلی صرف می‌­پنداشتند، کاملاً در احاطه­‌ی امر اجتماعی قرار دارد؛ برای تحلیل ادبیات باید دست به دامن نظریه­‌های اجتماعی شویم و ادبیات را در داخل چهارچوب اجتماع بررسی کنیم. آنچه که داعیه­‌دار این موضوع است، جامعه‌شناسی ادبیات تلقی می‌شود. پژوهشگران معتقدند عرصه‌ی جامعه‌­شناسی ادبیات هر قصه و اثر ادبی دیگر، وقایع زمانه‌ی خود را بازگو می­‌کند. هدف این مقاله بررسی ساختارهای ذهنی و زیبایی‌­شناختی سازنده­‌ی آگاهی جمعی موجود در رمان آخرین انار دنیا با تمرکز بر ساخت­گرایی تکوینی لوسین گلدمن بوده است. در این شیوه، محتوای اثر ادبی و رابطه‌­ی آن را با جامعه‌­ای بررسی می­‌کند که اثر در آن خلق شده است و به جای توصیف محتوای اثر ادبی به بررسی محتوا و رابطه­ی آن با جهان­‌نگری در یک دوران خاص می­‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می­‌دهد که در این رمان با سه دوره از تاریخ سیاسی-اجتماعی کردستان روبه‌­رو هستیم. ادبیات خلق شده از نظر جان و صورت توأمان شده با شخصیت­‌هایی که هر کدام نماینده­‌ی دوره‌ه­ای خاص از تاریخ سیاسی-اجتماعی کردستان هستند. کردستان قبل از انتفاضه و بعد از انتفاضه که در آن جنگ داخلی روی می‌­دهد و عارضه‌­ها و پیامدهای سیاسی و اجتماعی بعد از شکل­‌گیری ایده­‌های سیاسی کردها.