شرح و توضیح بیتی از لیلی و مجنون نظامی (با تکیه بر تمثیل و گاهنامه کردی)

Abstract

زبان و فرهنگ کُردی، دارای ادبیّات شفاهی وسیعی‌است که علاوه‌بر قدمت و غنای آن، در درک نکات مبهم و دشوار برخی از شاعران کمک به‌سزایی خواهد کرد. نظامی گنجوی، یکی از همان شاعرانی‌است که تحت تأثیر زبان و فرهنگ مادری خود یعنی زبان و ادبیّات کُردی قرار گرفته است و در جای‌جای خمسۀ او قراین و نشانه‌های این تأثیر‌پذیری به چشم‌ می‌خورد. نظامی در مثنوی لیلی و مجنون با به استخدام در آوردن ترکیبات و مفردات زبان کُردی و نیز فرهنگ عامۀ مردم کُرد از یک‌سو و از دیگر سو، عدم درک آن توسط کاتبان و شارحان، ابیات این مثنوی را در بوتۀ ابهام کشانده است. «افسانۀ سربُزی» یکی از ترکیبات و اصطلاحاتی است که نظامی آن را از فرهنگ و باور‌های زبان کُردی وام گرفته است و از آن‌جایی که شارحان از این نکته غافل بوده‌اند نتوانسته‌اند شرح دقیق و جامعی از آن به دست دهند. در این جستار سعی شده است، با بهره‌گیری از روایات و باورهای عامیانۀ کُردی، شرح دقیق آن را مطرح شود.