کدهای رفتاری و پیشگیری از بزهکاری

Abstract

مبارزه با بزهکاری از دیرباز یکی از دغدغه‌های اصلی بشر بوده و داشتن جامعه‌ای عاری از لوث هنجارشکنی‌های زیان‌بار، از آرمان‌های بلندش به شمار می‌آمده است. در این راه، تاکنون انواع تدبیرهای کنشی و واکنشی آزموده و اجرا شده‌اند. لیکن همواره بازدهی مطلوب راهکارهای رویارویی با بزهکاری‌ها موردتوجه قرار گرفته است. به همین منظور، چه با نگاه کنش‌مدارانه و چه واکنشی، آن دسته از عوامل بزه‌آفرین نشانه گیری می شوندکه نقشی حیاتی در پیدایش بزهکاری دارند و با برچیده شدن آنها، از شکل‌گیری دیگر عناصر فرایند جنایی و وارد آمدن زیان‌های گوناگون به بزه‌دیدگان و آماج‌های بزه جلوگیری می شود. در این نگاه، انگیزه و آگاهی جنایی، به عنوان سرچشمه بزهکاری و اولویت اصلی نظریه‌پردازان و برنامه‌ریزان سیاست جنایی شناخته شده‌اند. چنانچه بتوان این عناصر را از بین برد، راه برای شکل‌گیری وضعیت‌ جنایی و تحقق رخداد جنایی بسته می‌شود. برای هدف‌گیری این عناصر، راهکار مطلوبی که امروزه در دستور کار نظام‌های پیشگیری از بزهکاری قرار گرفته، کدهای رفتاری است که با یادآور شدن پیامدهای بزه برای کنشگران آن، نقش بسزایی در تحقق اهداف این حوزه ایفا می‌کنند. لیکن رسیدن به این دستاورد نیازمند شناسایی جایگاه، کارکرد، سازوکارها و شرایط حاکم بر تدوین و اجرای این ابزارها و همچنین محدودیت‌ها پیش‌روی آنهاست. در غیر این صورت، ممکن است پیامد ناروا داشته باشند و بزهکاران بالقوه را با انگیزه و توانایی بیشتری رهسپار فرایند جنایی کنند.