بررسی خسارت اعاده منفعت در حقوق مسئولیت مدنی در حقوق کامن‌لا و ایران

Abstract

جبران خسارت به صورت پرداخت مبلغی پول مهم‌ترین کارکرد حقوق مسئولیت مدنی است که از طریق آن تلاش می‌شود موقعیت ازدست‌رفتة زیان‌دیده با هزینة مسئول برقرار شود. با این ‌حال، در حقوق مسئولیت مدنی کامن‌لا خسارت اعادة منفعت نیز به منظور وصول به هدف بازدارندگی شناسایی و تأیید شده است. در این شیوه، برخلاف شیوه‌های جبران خسارت جبرانی یا ترمیمی، به منافع کسب‌شده توسط متخلف توجه می‌شود و معیار ارزیابی این شیوه منافعی است که وی در نتیجة ارتکاب فعل یا ترک فعل غیر قانونی کسب کرده است. خسارت اعادة منفعت بر چند مبنا استوار است که یکی از آن‌ها بازدارندگی و جلوگیری از دارا شدن ناعادلانه است. این نوع خسارت در نظام کامن‌لا در حوزه‌های متعدد، همچون نقض وظایف امانی و نقض محرمانگی، و شبه‌جرایمی مانند غصب، فریب و تقلب، تهمت زدن، و تهدید مورد حکم قرار می‌گیرد. در نظام مسئولیت مدنی ایران مواردی ملاحظه می‌شود که به‌ظاهر مصداقی از اعمال خسارت اعادة منفعت است. اما، با توجه به اینکه مسئولیت در حقوق ایران اصولاً مبتنی بر ورود زیان به خواهان است، خسارت اعادة منفعت به معنای دقیق حقوق مسئولیت مدنی ما پذیرفته نیست.