تعیین دز مناسب پرتو گاما به منظور ایجاد تنوع ژنتیکی در نخود سفید (Cicer Arietinum L)

Abstract

تنوع ژنتیکی در گیاه نخود به دلیل خودگشنی و فرسایش‌ژنی اندک است. چون تنوع ژنتیکی برای پیشبرد اهداف اصلاحی لازم و ضروری است، ایجاد تنوع از طرق مختلف نخستین گام در جهت اصلاح نباتات می‌باشد. القای جهش به وسیلة موتاژنها یکی از راههای ایجاد تنوع ژنتیکی بوده و موتاژنهای فیزیکی (پرتوهای یونساز) در این زمینه کاربرد زیاد دارند. در این پروژه حساسیت 4 رقم زراعی (فیلیپ 86، جم، بیوینچ، ILC486) به پرتوگاما با دزهای 100، 200، 300 و 400 گری مورد ارزیابی قرار گرفت تا دز مناسب جهت اجرای برنامه اصلاحی تعیین گردد. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش دز تابشی میزان رشد در تمام ژنوتیپ‌ها کاهش یافت. کاهش رشد رابطه خطی با شدت دز داشته و مستقل از ژنوتیپ می‌باشد. طول ریشه در مقایسه با طول ساقه نسبت به دزهای اشعه گاما حساستر است و کاهش رشد ریشه در دزهای پایین‌تری نسبت به ساقه اتفاق می‌افتد. ناهنجاریهای رشد نظیر آژئوتروپیسم (Ageotropism) یا حرکت ریشه به سوی بالا و زالی در دزهای (200 گری به بالا) مشاهده شد. در نسل دوم نیز صفاتی نظیر زالی، زردی بوته، کاهش تعداد شاخه و برگ، تغییر وضع بوته از حالت خزنده به ایستاده، تغییر در شکل و رنگ برگها و رنگ گل مشاهده شد. بر اساس نتایج و مشاهدات انجام گرفته، دزهای 150 و200 و250 گری برای ادامه پروژه اصلاحی در نظر گرفته شدند.