تبیین نمودهای صریح و جنبه‌های مستتر نقش‌آفرینی‌ ارزش‌ها در نظریه‌ برنامه‌درسی و برنامه‌ریزی درسی

Abstract

هدف این مقاله تبیین نقش‌هایی است که ارزش‌ها در نظریه برنامه‌درسی و عرصه‌های مربوط به برنامه‌ریزی درسی ایفاء می‌کنند. برای تحقق این هدف و پاسخگویی به سوال‌های مربوط به آن از روش تحلیلی-تبیینی استفاده شده است. پس از مقدمه، بحثی با عنوان حضور ارزش‌ها در تعلیم و تربیت و دیگر عرصه‌های علمی ارائه گردیده است. سپس، در قلمرو‌ نظریه برنامه‌درسی علاوه بر معرفی دیدگاههای حامی حضور ارزش‌ها، نقش‌آفرینی ارزش‌ها در چند محور بررسی شده است که عبارتند از: تبلور ارزش‌ها در شکل‌ نظریه‌های برنامه‌درسی مبتنی بر آموزه‌های اعتقادی و معنوی؛ ایده تعادل بین ارزش‌های مختلف یا دغدغه کم‌توجهی به ارزش‌های زیبایی‌شناختی و اخلاقی؛ ملاحظه نظریه‌پردازی برنامه‌درسی در قالب گزاره‌های دانش‌مدار، واقعیت‌مدار و ارزش‌مدار؛ تاکید بر ارتباط نظریه توصیفی و هنجاری و جنبه ارزشی باورهای معرفت‌شناختی و توجه به ارزش‌های برآمده از اصول اخلاقی به عنوان معیار مطلوب بودن نظریه برنامه‌درسی. در عرصه‌های معطوف به برنامه‌ریزی درسی دو محور شامل نقد منطق تایلر از منظر تاخیر در توجه به نقش و جایگاه ارزش‌ها و تلقی ارزش آزاد تا نگاه ارزش‌مدارانه به برداشت برنامه‌درسی به مثابه فن‌آوری مطرح شده است. در قسمت پایانی، نتایج حاصل در چند محور ارائه گردیده است.