دلوز: ماشین میل و ترکیب‌های آن

Abstract

اساس نظریه‌ی میل دلوز بر مفهوم ایجابیت و آفرینش استوار است. این نظریه در مقابل نظریه‌ی رایج روانکاوی فروید درباره‌ی میل است که در آن میل‌ورزی مبتنی بر یک فقدان اولیه و ازلی، یعنی تجربه‌ی اختگی و از دست دادنِ مادر با دخالتِ ممنوع‌کننده‌ی پدر، است. دلوز با همکاری گتاری، با پایبندی به درون‌ماندگاری اسپینوزایی، می‌کوشند تبیینی از میل به دست دهند که در آن دخالت هیچ نیروی بیرونی و متافیزیکی‌ای از نوع ادیپِ فروید منجر به کلیت‌بخشی ساختار میل و تکراری شدن مصادیق میل‌ورزی نشود. بدین منظور آنها صورت‌بندی ماشینِ میل را پیش می‌کشند. وجهِ آفرینشگر و پیشامدمحور عملکرد ماشین میل دلوز در برابر قانونمندی و اجبارِ بنیادین برسازنده‌ی نظریه‌ی میل فروید قرار می‌گیرد. همچنین درحالی‌که سوژه‌ی اصلی و بهنجار در نظریه‌ی میلِ فرویدی هیستریک است، در صورت‌بندی ماشین میل، فرض بر شیزوفرنیا است. درحالی‌که فروید سوژه‌ی شیزوفرن را یک اختلال و انحراف از معیار می‌داند، دلوز آن را هماهنگ‌ترین شکل سوبژکتیویته با سرشت خلاق هستی می‌انگارد. به زعم دلوز مرکزیت‌یافتنِ سوژه‌ی هیستریک در نظریه‌ی میل فروید، ناشی از تحمیل الگوی ادیپ است. حال آن‌که سوژه موجودیت پیشین ندارد، بلکه نتیجه و باقی‌مانده‌ی خود میل‌ورزی است.