بررسی اثر سالیسیلیک اسید بر برخی ویژگی های مورفوفیزیولوژی گیاه به‌لیمو (citriodora Lippia) تحت تنش شوری

Abstract

سابقه و هدف: به‌لیمو با نام علمی citriodora Lippia درختچه‌ای از خانواده‌ی شاهپسند (Verbenaceae) می‌باشد که به دلیل اهمیت فراوان اقتصادی، امروزه در صنایع غذایی و عطرسازی در اکثر کشورها کشت و کار می‌شود. برگ‌های این گیاه که بخش‌های قابل استفاده این گیاه هستند دارای اسانس معطر و ترکیبات ارزشمندی هستند که به صورت دمنوش مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از مشکلات خاک‌های ایران، شوری آن می‌باشد که یکی از عوامل مهم محدود کننده تولید محصولات کشاورزی می‌باشد. با توجه به اهمیت اقتصادی گیاه به‌لیمو و مشکل شوری که می تواند سبب محدودیت در کشت این گیاه شود این پژوهش صورت گرفت.<br /> مواد و روش‌ها: در این پژوهش اثر غلظت‌های مختلف سالیسیلک اسید بر تحمل به شوری دانهال‌های گیاه دارویی به‌لیمو در شرایط گلخانه مورد بررسی قرار گرفت. طرح آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی بود. فاکتورها شامل شوری در چهار سطح (0، 50 و 100 و 150 میلی مولار کلرید سدیم) و سالیسیلیک اسید در سه سطح (0، 5/0، 1 میلی مولار) با 3 تکرار بودند. پارامترهای وزن خشک برگ، ارتفاع ساقه، محتوای آب نسبی برگ، نشت یونی، میزان کلروفیل، کربوهیدرات کل، پرولین، آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان و درصد اسانس در گیاهان اندازه‌گیری شدند.<br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر شوری بر همه پارامترها به جز محتوای نسبی آب برگ معنی‌دار بود (01/0 ≥P). اثر سالیسیلیک ‌اسید نیز بر همه پارامترها به جز وزن خشک برگ، محتوای نسبی آب برگ و میزان فعالیت آنزیم پراکسیداز معنی‌دار بود. در شرایط تنش شوری وزن خشک برگ، ارتفاع ساقه، میزان کلروفیل کاهش یافتند. درصد کاهش وزن خشک برگ در مقایسه با تیمار عدم شوری در تیمارهای 50، 100 و 150 میلی مولار به ترتیب 3/10، 4/24 و 1/30 درصد بودند. بیشترین مقدار تجمع پرولین، کربوهیدرات، آنزیم‌های آنتی اکسیدان و نشت یونی در تیمار شوری 150 میلی‌مولار مشاهده شد. به طوری‌که بالاترین میزان نشت یونی (77/78 درصد) متعلق به سطح شوری 150 میلی مولار و کمترین مقدار (5/52 درصد) در شرایط عدم شوری بدست آمد. کاربرد سالیسیلیک اسید 1 میلی‌مولار سبب افزایش ارتفاع ساقه، افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان، کلروفیل، کربوهیدرات، پرولین و درصد اسانس شد. غلظت 1 میلی-مولار سالیسیلیک اسید به‌طور معنی‌داری سبب افزایش ارتفاع ساقه، افزایش قندهای محلول، افزایش میزان کلروفیل و پرولین و کاهش میزان نشت یونی برگ دانهال‌های به‌لیمو در مقایسه با عدم محلول‌پاشی گردید. بیشترین میزان فعالیت کاتالاز (u/mg.fw-1 1/95) و پراکسیداز (u/mg.fw-1 4/26) نیز در شوری 150 میلی‌مولار و غلظت سالیسیلیک اسید 1 میلی‌مولار مشاهده شد. از نظر درصد اسانس نتایج نشان داد که با افزایش سطح شوری تا 100 میلی‌مولار درصد اسانس 25 درصد نسبت به شاهد افزایش یافت و از نظر آماری اختلاف معنی‌دار بود. <br /> نتیجه‌گیری: به طورکلی محلول‌پاشی سالیسیلیک اسید به‌ویژه غلظت 1 میلی‌مولار توانست تاثیر سوء تنش شوری بر دانهال‌های به‌لیمو را کاهش دهد.