مقایسه پتانسیل ترسیب کربن اندام‌های گیاهی سویا (Glycine max (L.) Merill) در دو کشت‌بوم مرسوم و حفاظتی (مطالعه موردی: شهرستان گرگان)

Abstract

سابقه و هدف:افزایش گازهای گلخانه‌ای به بخصوص کربن مشکلات زیادی را در سطح جهانی ایجاد نموده که تغییرات آب و هوایی یکی از معلول‌های این پدیده می باشد کشاورزی به عنوان یک نظام مهم و اساسی در زندگی بشر دارای اثر دوگانه روی این موضوع می‌باشد یعنی هم می‌تواند این پدیده را تشدید کند و هم می ‌تواند نقش کاهندگی و کنترل کنندگی داشته باشد . ترسیب کربن در اندام‌های گیاهی از مهم‌ترین راه‌های کاهش دی اکسید کربن اتمسفر در راستای کاهش اثرات گلخانه‌ای و تغییرات اقلیمی می‌باشد. بیشتر مطالعات مربوط به پتانسیل ترسیب کربن در عرصه های طبیعی و خاک معطوف شده و در بوم‌سازگان‌های کشاورزی توجه کمتری شده است. به منظور بررسی تاثیر نظام‌های کشت مرسوم و حفاظتی بر پتانسیل ترسیب کربن در اندام‌های گیاهی سویا به عنوان یک خدمت بوم‌سازگانی، مطالعه ی در سال زراعی 96-1395 در اراضی کشاورزی شهرستان گرگان انجام شد. <br /> مواد و روش‌ها: در این مطالعه 48 مزرعه در جهات اصلی شهرستان گرگان انتخاب و نمونه گیری به روش W در زمان رسیدگی فیزیولوژیک (اواخر آبان) انجام شد. برای تعیین میزان کربن ذخیره شده از روش کوره احتراق الکتریکی استفاده شد. درصد کربن ذخیره شده به صورت جداگانه در اندام‌های سویا شامل ریشه، ساقه، برگ، غلاف و بذر تعیین شد. وزن هریک از اندام ها در واحد سطح برآورد شد و با استفاده ضرایب ترسیب کربن هر اندام گیاهی، میزان کل کربن ترسیب شده در واحد سطح بدست آمد. <br /> یافته‌ها: میانگین کربن ترسیب شده در کل اندام‌های گیاهی سویا در اراضی تحت نظام مرسوم 4/3281 کیلوگرم در هکتار و در اراضی تحت نظام حفاظتی 1/3176 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. دلیل این اختلاف، عملکرد بالاتر زیست‌توده گیاهی در اراضی تحت نظام مرسوم بود. در مقایسه اندام‌های گیاهی هم نتایج مشابهی بدست آمد به طوری‌که میانگین میزان ترسیب کربن در بذر در نظام‌های کشت مرسوم و حفاظتی به ترتیب 6/1181 و 3/1249، در برگ 19/792 و 27/710، در ساقه 61/968 و 85/888، در غلاف 20/69 و 12/87 و در ریشه 81/269 و 57/249 کیلوگرم در هکتار محاسبه شد. همچنین در بررسی میزان ترسیب کربن در اندام‌های هوایی و زمینی مزارع سویا شهرستان گرگان مشخص شد که در اندام‌های هوایی با میانگین 8/2993 کیلوگرم در هکتار و اندام‌های زیرزمینی (ریشه) با میانگین 59/265 کیلوگرم در هکتار اختلاف معنی‌داری در سطح 99 درصد وجود دارد. <br /> نتیجه‌گیری: در بررسی اثر دو نظام کشت حفاظتی و کشت مرسوم مشخص شد در نظام کشاورزی حفاظتی و نظام کشاورزی مرسوم پتانسیل ترسیب کربن در اندام‌های گیاهی تقریبا مشابه است.<br /> <br /> واژه‌های کلیدی: سویا، نظام کشاورزی حفاظتی، ترسیب کربن، اندام‌های گیاهی