اثر تنش شوری بر ویژگی‌های رشدی تعدادی از ژنوتیپ‌های انتخابی بادام

Abstract

چکیده<br /> سابقه و هدف: بادام (Prunus dulcis) یکی از مهمترین درختان خشک میوه متحمل به خشکی ولی حساس به شوری است (8). عمده مناطق در ایران و جهان دارای رژیم رطوبتی خشک و نیمه‌خشک می‌باشند. در این مناطق، میزان تبخیر سالیانه بیشتر از بارندگی ‌می‌باشد که خود موجب افزایش بیشتر شوری خاک می‌گردد (9 و 10). براساس گزارش‌های موجود، در حدود 5/12درصد از خاک‌های ایران شور هستند است (9 و 10). لذا توسعه ارقام و پایه‌های متحمل به شوری، به عنوان یکی از عوامل تاثیر‌گذار در میزان حساسیت یا تحمل به شوری در درختان میوه کشت شده از جمله بادام در نظر گرفته شده است (8 و 11). تحقیقات متعددی نشان داده‌اند که آستانه تحمل به شوری اکثر درختان میوه هسته‌دار از جمله بادام نسبت به تنش شوری پایین است، بطوریکه تا هدایت الکتریکی 5/1 دسی‌زیمنس بر متر کاهشی در عملکرد آن‌ها مشاهده نمی‌شود، در حالی‌که در شوری 1/4 دسی‌زیمنس بر متر به میزان 50 درصد از عملکرد آن کاسته می‌شود (6 و 16) ولی تحمل ارقام مختلف به شوری متفاوت است (10). علی رغم ارایه وجود اطلاعاتی در زمینه تاثیر تنش شوری بر خصوصیات مورفولوژیک، فیزیولوژیک، بیوشیمیایی و تغییرات غلظت عناصر غذایی بادام، لازم است که ارقام و پایه‌های بیشتری در جهت تحمل به شوری مورد بررسی قرار گیرند تا در نهایت اطلاعات حاصل از مجموع تحقیقات انجام شده منجر به معرفی متحمل‌ترین ارقام و پایه‌های متحمل به شوری شود. لذا این تحقیق در راستای تحقیقات قبلی و با هدف بررسی اثر تنش شوری بر خصوصیات رشدی، واکنش‌های فیزیولوژیک و غلظت عناصر غذایی در 6 ژنوتیپ بادام و انتخاب متحمل‌ترین ژنوتیپ به شوری انجام شد.<br /> مواد و روش‌ها: در این تحقیق، اثر تنش شوری بر بر تغییرات صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و غلظت عناصر غذایی برگ تعدادی از ژنوتیپ-های بادام به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور ژنوتیپ در 6 سطح و شوری آب آبیاری در 5 سطح و با 4 تکرار در سال 1393 در گلخانه‌ی تحقیقاتی موسسه نهال و بذر کرج بررسی شد. ژنوتیپ‌های مورد مطالعه شامل ربیع، پرلس، D99، سوپرنوا، 24-8 و 16-1 و شوری آب آبیاری شامل 5/0 (آب شهری)، 5/1، 3، 5/4 و 6 دسی‌زیمنس‌بر‌متر، بودند. در پایان آزمایش، صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک شامل ارتفاع شاخه، قطر شاخه، درصد برگ‌های سبز، درصد برگ‌های نکروزه، درصد برگ‌های ریزش یافته، وزن تر و خشک اندام هوایی، شاخص کلروفیل، محتوی رطوبت نسبی، درصد نشت یونی نسبی، فلورسانس حداقل، فلورسانس حداکثر، نسبت فلورسانس متغیر به فلورسانس حداکثر و عناصر غذایی پتاسیم و سدیم اندازه‌گیری شدند.<br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که نوع ژنوتیپ و سطح شوری بر تغییرات صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و غلظت عناصر غذایی موثر است. در تمامی ژنوتیپ‌های مطالعه شده با افزایش سطح شوری، شاخص‌های رشد شامل ارتفاع شاخه، قطر شاخه، تعداد برگ کل، درصد برگ‌های سبز، وزن تر و خشک اندام هوایی، محتوی رطوبت نسبی، شاخص کلروفیل و درصد پتاسیم برگ‌ها کاهش و درصد برگ‌های نکروزه، درصد برگ‌های ریزش یافته، نسبت وزن خشک به وزن تر اندام هوایی، درصد نشت یونی، درصد سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم برگ‌ها، افزایش یافتند ولی میزان کاهش و افزایش در صفات اندازه‌گیری شده در بین ژنوتیپ‌های مطالعه شده با یکدیگر اختلاف معنی‌داری داشتند. <br /> نتیجه گیری: در این تحقیق در مجموع، رقم D99، به عنوان متحمل‌ترین رقم به تنش شوری انتخاب شد. این رقم توانست از طریق حفظ خصوصیات رشدی خود و افزایش جذب پتاسیم در مقابل سدیم، به خوبی شوری تا 5/4 دسی‌زیمنس‌برمتر را تحمل نماید.