واکنش برخی از خصوصیات کیفی دو رقم بومی برنج به مدیریت تلفیقی آبیاری و زهکشی

Abstract

سابقه و هدف: خشک و مرطوب کردن متناوب خاک تاثیر زیادی در افزایش تولید و بهبود کارآیی مصرف آب برنج دارد. در این عملیات، لزومی به ایجاد غرقابی دایم در اراضی شالیزاری نیست و اجازه داده می‌شود مزرعه طی چند روز خشک شود به‌طوری‌که رژیم رطوبت خاک به‌طور متناوب بین اشباع و غیر اشباع در نوسان است. اکنون تاثیر این نوع مدیریت آب بر خصوصیات کیفی برنج در شالیزارهای دارای زهکشی زیرزمینی بررسی نشد. در این پژوهش، اثر این نوع مدیریت آب در شالیزارهای دارای زهکشی سطحی و زیرزمینی بر برخی پارامترهای دو رقم برنج طارم دیلمانی و هاشمی شامل پروتئین دانه، راندمان تبدیل، برنج قهوه‌ای، برنج سفید، پوسته سخت، سبوس نرم، رطوبت دانه، خرده برنج، طول دانه قبل از پخت و عرض دانه قبل از پخت ارزیابی شد.<br /> مواد و روش‌ها: ارزیابی‌ها برای تیمارهای اعمال شده به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری طی دو فصل کشت برنج طی سال‌های 1393 و 1394 انجام شد. انواع سیستم-های زهکشی زیرزمینی و یک سیستم زهکشی سطحی یا شاهد به‌عنوان عامل اصلی و ارقام برنج به‌عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. مدیریت آب مزرعه به‌صورت آبیاری غرقاب در تلفیق با سه دوره زهکشی در زمان‌های مختلف از فصل کشت بود. در زمان برداشت، میزان پروتئین دانه راندمان تبدیل و سایر شاخص‌های کیفی دانه برنج تعیین شد. آنالیز داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SAS انجام شد.<br /> یافته‌‌ها: تفاوت‌های جزیی در طول مدت و زمان زهکشی در دو فصل کشت، سبب شد دو رقم واکنش متفاوتی به آبیاری و زهکشی متناوب نشان دهند. در فصل اول، تیمارهای زهکشی زیرزمینی تاثیر معنی‌داری بر سبوس نرم، راندمان تبدیل و پروتئین دانه برنج هر دو رقم داشتند ولی در فصل دوم، تنها اثر آنها بر میزان سبوس نرم معنی‌دار بود. میزان پروتئین دانه هر دو رقم در تیمارهای زهکشی زیرزمینی کمتر از مقدار آن در تیمار شاهد بود. میزان پروتیئن دانه رقم دیلمانی (18/8 درصد) به‌طور معنی‌داری بیشتر از مقدار آن در رقم هاشمی (73/7) بود. همچنین، مقدار برنج سفید و راندمان تبدیل هر دو رقم در تیمارهای زهکشی زیرزمینی به‌طور معنی‌داری بیشتر از مقادیر آن‌ها در تیمار شاهد بود. بیشترین راندمان تبدیل برابر 32/67 درصد بود که در منطقه دارای زهکشی زیرزمینی مشاهده شد. <br /> نتیجه‌گیری: براساس نتایج، اعمال دوره‌های خشکی در زمان مناسب در طول فصل کشت برنج، می‌تواند منجر به بهبود کیفیت محصول در شالیزارهای مجهز به زهکشی زیرزمینی شود.