ارزیابی سیستم های مختلف تغذیه آلی و شیمیایی بر عملکرد، کمیت و کیفیت اسانس گیاه دارویی گشنیز (Coriandrum sativum L.)

Abstract

سابقه و هدف: گشنیز یکی از مهم ترین گیاهان دارویی بوده که به علت کیفیت بالای اسانس، علاوه بر مصارف غذایی جنبه درمانی نیز دارد. کشاورزی پایدار با رعایت اصول اکولوژیک، می تواند ضمن ایجاد توازن در محیط زیست، کارآیی استفاده از منابع را افزایش دهد و زمینۀ بهره وری طولانی تری را برای انسان فراهم آورد. کاربرد کودهای آلی با هدف جایگزینی یا کاهش قابل ملاحظه در کاربرد کودهای شیمیایی، موجب افزایش کیفیت و عملکرد در تولید پایدار گیاهان زراعی می شود. این پژوهش به منظور بررسی ارزیابی سیستم های مختلف تغذیه آلی و شیمیایی بر عملکرد و ترکیبات اسانس گیاه دارویی گشنیز انجام شد.<br /> مواد و روش ها: این آزمایش به صورت مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار در سال 1394 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی شهرستان ایلام اجرا شد. تیمارها شامل 10 و 20 تن کود گاوی در هکتار، 5 و 10 تن ورمی کمپوست در هکتار، 5 تن کود گاوی همراه با 5/2 تن ورمی کمپوست در هکتار، 10 تن کود گاوی همراه با 5 تن ورمی کمپوست در هکتار، کود شیمیایی (تنها 75 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و شاهد (بدون کاربرد کود) بودند. صفات اندازه گیری شده شامل عملکرد دانه، درصد و عملکرد اسانس و ترکیبات مختلف اسانس بود. به‌منظور تعیین میزان اسانس از روش تقطیر با آب با دستگاه کلونجر اسانس گیری شد، اجزای اسانس توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS)، انجام گرفت.<br /> یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد بذر (3257/7 کیلوگرم در هکتار)، درصد اسانس (0/154درصد) و عملکرد اسانس (23/75کیلوگرم در هکتار)، محتوی لینالول (62/61 درصد) و محتوی ژرانیل استات (21/9درصد) به ترتیب در تیمارهای کاربرد 10 تن کود گاوی، 5 تن ورمی کمپوست و 10 تن کود گاوی همراه با 5 تن ورمی کمپوست به دست آمد. همچنین بیشترین محتوی آلفاپینن (11/45درصد) و گاماترپینن (7/12درصد) در اسانس در تیمار کاربرد 10 تن ورمی کمپوست به دست آمد.<br /> نتیجه گیری: ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ مدیریت تغذیه تلفیقی گیاه دارویی گشنیز اﺛﺮات ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﺮ ﺷﺎﺧﺺﻫﺎی ﮐﻤﯽ و ﮐﯿﻔﯽ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه داشت. بیشترین عملکردهای بذر و اسانس با کاربرد 10 تن کود گاوی و بیشترین ترکیبات اسانس با کاربرد ورمی کمپوست به دست آمد. با توجه به نتایج، سیستم های مختلف تغذیه آلی می تواند جایگزین بخش عمده ای از کود شیمیایی اوره در زراعت گیاه دارویی گشنیز شده و گامی در جهت کشاورزی پایدار و حفظ محیط زیست برداشته شود.