بررسی ویژگی‌های گونه تازه‌وارد سوروف‌آبی (Echinochloa oryzoides) و گونه شایع سوروف (E. crus-galli) در رقابت با برنج

Abstract

سابقه و هدف: سوروف‌آبی زودرس (E. oryzoides) به عنوان یک گونه‌ تازه‌وارد و در نتیجه یک مهاجم بالقوه در مزارع برنج استان گیلان مطرح است. بررسی خصوصیات رقابتی این گونه و مقایسه آن با گونه شایع سوروف (Echinochloa crus-galli)، یکی از مهم‌ترین علف‌های‌هرز شالیزارهای استان گیلان، می‌تواند در تعیین امکان گسترش و مسئله‌ساز شدن آن در اگرواکوسیستم شالیزار مفید واقع شود. لذا در این پژوهش خصوصیات رقابتی دو گونه علف‌هرز مذکور با برنج مورد بررسی قرار گرفت.<br />مواد و روش‌ها: این پژوهش در مزرعه تحقیقاتی موسسه تحقیقات برنج کشور- رشت به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار به اجرا در آمد. تیمارها شامل گونه علف‌هرز (سوروف و سوروف‌آبی) و نسبت تراکم علف‌هرز: برنج (رقم هاشمی) در هرکپه (پنج سطح شامل4:0، 3:1، 2:2، 1:3 و 0:4 (علف‌هرز: برنج)) بود. با جایگزینی گیاهچه‌های برنج و علف‌هرز در هر کپه، تراکمهای مختلف ایجاد شد. جهت بررسی رشد و نمو برنج و علف‌هرز، 5 مرحله نمونه‌برداری تخریبی به فواصل 14 روز و آخرین نمونه‌برداری در هنگام رسیدگی گیاه‌زراعی (90 روز پس از نشاکاری) صورت گرفت.<br />یافته‌ها: حدود 8 هفته پس از نشاکاری، بیشترین ارتفاع مربوط به سوروف‌آبی بود؛ اما در هنگام برداشت، ارتفاع سوروف بیشتر شد. 10 هفته پس از نشاکاری، شاخص سطح برگ سوروف‌آبی کمتر از سوروف بود که بیانگر دوام سطح برگ کمتر این گونه است. در هنگام برداشت، حدود 13 هفته پس از نشاکاری، وزن خشک برگ سوروف‌آبی بیشتر از سوروف و کل ماده خشک تولیدی این گونه کمتر از سوروف بود. به‌طورکلی گونه‌ تازه‌وارد ارتفاع نهایی، دوام برگ و تولید زیست‌توده کمتری نسبت به سوروف داشت؛ اگرچه شروع پنجه‌دهی، توسعه برگ، غلاف‌روی و ظهور پانیکول در آن سریع‌تر رخ داد. افزایش سهم هر گونه در نسبت کاشت سبب افزایش عمدة متغیرها به جز ارتفاع بوته شد؛ چنانکه افزایش تعداد گیاهچه سبب افزایش تعداد پنجه، سطح برگ، وزن خشک برگ و کل ماده خشک تولیدی در هر گونه شد. شاخص سطح برگ، وزن خشک برگ و زیست‌توده در کلیه نسبت‌های کاشت در علف‌هرز بیشتر از برنج بود. <br />نتیجه‌گیری: رشد اولیه در گونة تازه‌وارد سریع‌تر و دورة رشد گیاه کوتاه‌تر از گونه شایع ‌بود. ارتفاع نهایی، تعداد پنجه، شاخص سطح‌برگ، حداکثر وزن خشک برگ و زیست‌توده کل، بیانگر قابلیت رقابت بالاتر علف‌هرز نسبت به گیاه‌زراعی بود. بجز در نسبت یک‌علف‌هرز : سه‌برنج که تعداد نهایی پنجه مشابه بود؛ در کلیة نسبت‌ها، علف‌هرز بر برنج برتری نشان داد؛ چنانکه حضور تنها یک بوته علف‌هرز توانست تولیدی برابر و در بیشتر موارد، بالاتر از سه بوته برنج داشته باشد. این نتایج حاکی از آنست که گونه تازه‌وارد سوروف‌آبی همانند گونه شایع سوروف، توانایی رقابت بالایی با برنج دارد.