تغییرات کیفیت بذر در طول نمو و رسیدگی بذر در چهار رقم کنجد (Sesamum indicum L.)

Abstract

به‌منظور دست‌یابی بذرهایی با کیفیت بالا، تولیدکنندگان باید قادر به تخمین زمان دقیق رسیدگی بذر باشند. به این منظور در این مطالعه تغییرات کیفیت بذر در طول نمو و رسیدگی دو رقم کنجد بومی به اسامی گرگان و ساری و دو رقم اصلاح‌شده به اسامی داراب 14 و یلووایت مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش مزرعه‌ای در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1388 اجرا شد. نتایج نشان داد که رسیدگی فیزیولوژیک (حداکثر وزن بذر) در ارقام یلووایت، داراب 14، گرگان و ساری به‌ترتیب 68 (889)، 70 (957)، 77 (1036) و 75 (1012) روز (درجه روز رشد) بعد از گل‌دهی رخ داد. در این مرحله مقدار رطوبت بذر بر مبنای وزن ‌تر به‌ترتیب 29، 40، 27 و 16 درصد بود. حداکثر کیفیت بذر (حداکثر جوانه‌زنی) در ارقام اصلاح‌شده داراب 14 و یلووایت، 2 و 24 روز بعد و برای ارقام بومی گرگان و ساری، 10 و 6 روز قبل از زمان وقوع رسیدگی فیزیولوژیک رخ داد، این مطلب بیانگر آن است که زمان وقوع حداکثر کیفیت بذر در کنجد با رسیدگی فیزیولوژیک مصادف نیست. بین ارقام از نظر زمان وقوع حداکثر کیفیت بذر و رسیدگی فیزیولوژیک تنوع وجود داشت. به‌طورکلی، برای دست‌یابی بذرهایی با کیفیت بالا در کنجد، برداشت باید در 1000-900 درجه روز رشد پس از گل‌دهی انجام شود. در این زمان، رطوبت بذر بین 35-25 درصد می‌باشد. همچنین، رنگ کپسول‌های قسمت پایین و وسط بوته از سبز به قهوه‌ای یا زرد (بسته به رقم) تغییر رنگ دادند. از این‌رو می‌توان از تغییر رنگ کپسول‌ها نیز به‌عنوان معیاری دیگر، برای برداشت کنجد استفاده کرد.