حافظ‌ و منطق‌ مکالمه‌ رویکردی «باختینی» به اشعار حافظ ‌شیرازی

Abstract

بی‌شک تحقیقات و پژوهش‌های عظیمی در زمینة حافظ و اشعارش (حافظ‌‌پژوهی) توسط شارحان‌ و حافظ‌پژوهان زیادی صورت گرفته‌ که هر یک به ‌نوبة خود تأثیر به‌سزایی در تکریم مقام حافظ داشته‌ که به‌زعم خود توانسته‌اند خوانشی نو و برداشتی تازه از اشعارش ارائه‌ دهند. به‌ این اعتبار می‌توان گفت که اشعار وی به‌‌لحاظ ابعاد پیچیدة ذهنی او، به‌دلیل درون‌مایه‌های پر رمزوراز و خوانش‌های گوناگون بیشتر به منشوری هزارپهلو همانندند و دارای کیفیات و ویژگی‌هایی‌اند که قابلیت خوانش‌های متعدد و امکان کاویدن از جوانب مختلف را میسر می‌سازند. در همین زمینه، این نوشتار پژوهشی است در گسترة نقد ادبی معاصر، در پرتو رویکرد منطق مکالمة میخاییل ‌باختین تا برداشتی دیگر و خوانشی نو از فلسفة وجودی اشعار حافظ ارائه کند. با عنایت به این نکته نفس عمل از نحله‌ای مکالمه‌ای برخوردار است که از یک‌سو مکالمه‌ و گفت‌وشنودی است با خواجه ‌حافظ از دریچة اشعار وی و بررسی آن در سطوح و جنبه‌های مختلف و ازسوی دیگر مکالمه‌ای مابین جنبة تئوری منطق مکالمه و جنبة عملی آن میان شاعری پارسی‌گو و نظریة نقد ادبی معاصر.